Thử nghiệm vắc xin sốt rét đầy hứa hẹn

Vắc xin chống sốt rét được các nhà nghiên cứu báo cáo mới đây đã cho thấy nhiều hứa hẹn. Vắc xin R21/Matrix-M đạt hiệu quả 75% trong phòng ngừa bệnh sốt rét đã bước sang giai đoạn cuối thử nghiệm.

Cứ 10 nạn nhân sốt rét thì có 9 người sống ở châu Phi, chủ yếu là trẻ em dưới 5 tuổi. Ảnh nguồn: BSIP/Universal Images Group via Getty Images

Sốt rét là đại dịch bùng phát ở Đông Nam nước Mỹ rồi tràn ra khắp thế giới sau đó. Sau khi phát hiện chúng là bệnh truyền nhiễm do muỗi, thì những nỗ lực kiểm soát muỗi giúp làm giảm tỷ lệ mắc bệnh cuối thập niên 1940 ở Mỹ. Đầu thập niên 1950, khi các chiến dịch chủng ngừa thành công ở châu Âu và Mỹ (bao gồm văc xin bệnh bại liệt) đã thúc đẩy quan điểm rằng sự hợp tác toàn cầu có thể xóa sạch một căn bệnh trên hành tinh. Nghiên cứu y học công nghiệp hóa và mở rộng phát triển vắc xin đã đi tới các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, việc tiến hành chủ yếu bởi các nhà khoa học phương Tây.

Chỉ riêng vắc xin sốt rét là thành quả sau nhiều năm làm việc của các nhà khoa học châu Phi - bởi căn bệnh đang tàn phá cộng đồng người Phi. Tại trung tâm huấn luyện và nghiên cứu bệnh sốt rét (MRTC) đặt tại Bamako (thủ đô Mali), các nhà nghiên cứu đang dẫn đầu phong trào vắc xin thời điểm này.

Ông Abdoulaye Djimdé, giám đốc nghiên cứu ký sinh trùng tại MRTC. Ảnh nguồn: American Society of Tropical Medicine and Hygiene

Thành lập từ cách đây 30 năm, với sự hỗ trợ quốc tế từ các trường đại học và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), MRTC đã trở thành trung tâm của các nghiên cứu lâm sàng. Ông Ogobara “Ogo” Doumbo, đồng sáng lập kiêm giám đốc của MRTC, đã tập trung nghiên cứu sâu vào ký sinh trùng học và y học nhiệt đới. Ông đã gây dựng được một đội ngũ các nhà nghiên cứu dẫn đầu nghiên cứu vắc xin ở Mali và tiến hành các thử nghiệm lâm sàng.

Kế nhiệm nghiên cứu của Doumbo, ông Abdoulaye Djimdé - Giám đốc Viện nghiên cứu ký sinh trùng ở MRTC, cho hay: Chúng tôi tiếp tục phát triển nghiên cứu của TS.Doumbo, các loại vắc xin đầu tiên trong giai đoạn thử nghiệm kế tiếp của vắc xin R21 - 3 giai đoạn - hiện đã bắt đầu tiến hành ở Mali. Giai đoạn thử nghiệm 3 sẽ đánh giá tính an toàn và hiệu quả trong số 4.800 trẻ em từ 3 tuổi tại các quốc gia Mali, Burkina Faso, Kenya và Tanzania. Thử nghiệm vắc xin tại những khu vực đại diện cho những mô hình lây nhiễm và theo mùa khác nhau của bệnh sốt rét.

Và những nỗ lực để đẩy lùi sốt rét

Những triệu chứng của bệnh sốt rét rất dữ dội: Sốt cao, đau đầu, nôn mửa, tiêu chảy và đổ mồ hôi trộm. Tác động của bệnh kéo dài lâu, tương tự như các triệu chứng COVID-19 ở một số bệnh nhân đang mắc căn bệnh này. Dịch sốt rét cũng gây kiệt quệ kinh tế các gia đình do viện phí, không làm việc được. Nhiều quốc gia trên khắp châu Phi - nơi sốt rét đã thành đại dịch như Benin, Burkina Faso, Mali, Mauritania, Senegal đang nằm trong danh sách “46 quốc gia ít phát triển nhất thế giới”, theo thống kê của Liên hiệp quốc (UN).

Khu học xá của MRTC ở Bamako. Ảnh nguồn: David A. Taylor

Đầu tư vào kiểm soát sốt rét trong những thập niên gần đây đang về những kết quả khả quan. Theo WHO, những đổi mới như xét nghiệm thần tốc và điều trị cải thiện đã ngăn ngừa 7.6 triệu trường hợp chết do sốt rét mỗi năm. Tuy nhiên, Đại dịch COVID-19 đã gây phức tạp cho chẩn đoán, điều trị, cùng việc hạn chế đi lại của các nhân viên y tế chống dịch sốt rét.

Nhưng các nhà nghiên cứu tại MRTC đã tiếp tục chiến thắng nhiều giải thưởng quốc tế lớn liên quan đến khám phá thuốc, khám phá vắc xin và lây truyền sốt rét. Ngoài vắc xin sốt rét R21 thì hiện đang có một loại vắc xin sốt rét khác mang tên Sanaria PfSPZ đang được hãng Sanaria (Maryland) phát triển cũng cho thấy tỷ lệ phòng ngừa bệnh thành công trong các thử nghiệm lâm sàng.