Tức giận luôn luôn là mất khôn, được ví là đốm lửa nhỏ có thể thiêu hủy khu rừng thương yêu rộng lớn bạt ngàn. Tức giận có thể là thái độ thoáng qua không tồn tại lâu nhưng cũng có thể kéo dài bùng nổ thành hận thù. Hận thù là chỉ muốn làm hại người khác và đây chính là sân hận loại nặng.
Ngày nay, xã hội càng phát triển, càng tiện nghi, con người lại càng dễ sân hận. Chính vì sự tiện nghi của xã hội ngày càng nhiều nên con người càng chịu nhiều áp lực để sở hữu được chúng, cũng như dễ phóng đại “cái tôi” luôn ham thích khoái lạc. Chỉ cần một chút chuyện bâng quơ, một vài điều nhỏ nhặt chạm đến “cái tôi” hoặc những gì liên quan “cái tôi” cũng làm cho người ta sân hận đến điên cuồng.
Đôi lúc chỉ vì một mâu thuẫn nhỏ cũng dẫn đến cãi vã, gia đình tan nát, anh em bất hòa, bạn bè hiềm khích, kể cả người dưng gặp trên đường, rồi đánh nhau và cả giết người... Ngày nào trên các phương tiện truyền thông đại chúng mà không đưa tin chém lộn, giết người chỉ vì một câu nói hơn thua, một cái nhìn ẩn ý gọi là “nhìn đểu”! Sân hận không chỉ gây hại người khác, sân hận còn hại thân của chính chúng ta.
Đôi lúc chỉ vì một mâu thuẫn nhỏ cũng dẫn đến cãi vã, gia đình tan nát
Sân hận hại thân
Sân hận đối với các nhà y học chính là stress và là stress thuộc loại nặng.
Ta cần lưu ý, stress không phải luôn luôn là xấu nếu là loại nhẹ (như bị áp lực vì phải thi cử và phải thi đậu). Với liều lượng vừa phải, chính stress giúp ta có sự hưng phấn, cảnh giác, tập trung cao độ để đối phó lại tình huống không thuận lợi (như học thi đàng hoàng thậm chí học ngày học đêm, tận tâm và nỗ lực để thi đậu).
Con người luôn sống trong môi trường có những tác nhân xâm phạm, đặc biệt các tác nhân xâm phạm về mặt tinh thần, tâm lý. Chính nhờ stress mà ta có những phản ứng cần thiết để đối đầu với các tác nhân xâm phạm đó, ta sẽ có những suy nghĩ tích cực, tìm cách làm chủ thực tế, quyết tâm giải quyết khủng hoảng đó và thường là thành công trong việc vượt qua stress.
Tuy nhiên, nếu stress cứ lặp đi lặp lại và ta không làm chủ được nó, không thích ứng với những biến đổi do nó đưa đến, đặc biệt là ta bị sân hận bám chắc dai dẳng, cơ thể ta sẽ bị rối loạn về mặt thể chất và tâm thần.
Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh khi bị stress nặng như sân hận, cơ thể có những biến đổi có thể trở thành nguy cơ gây bệnh như sau:
- Khi sân hận, có sự tăng tiết hormon (nội tiết tố) như các glucocorticoid và adrenalin ở tuyến thượng thận (tuyến nằm trên 2 quả thận) làm cho mạch máu co lại, giữ natri và nước lại trong cơ thể làm bài tiết ít nước tiểu đưa đến tăng huyết áp. Vì vậy, người sân hận thường xuyên dễ có nguy cơ bị tăng huyết áp, từ đó bị các bệnh tim mạch.
- Khi nồng độ glucocorticoid và adrenalin trong máu cao do sân hận sẽ ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của cơ thể (tức hệ thống đề kháng của cơ thể chống lại các mầm bệnh) bằng cách làm giảm số lượng bạch cầu trong máu xuống, do đó, người sân hận thường xuyên dễ có nguy cơ bị các bệnh nhiễm trùng.
- Khi sân hận, có sự tăng tiết các hormon ở hệ thần kinh như các endorphin (còn gọi là morphin nội sinh, đây được xem là “ma túy” do chính cơ thể tiết ra). Các hormon vừa kể nếu tiết ra điều hòa là rất có lợi nhưng tiết nhiều quá sẽ đưa đến các rối loạn.
- Khi sân hận, có sự giảm phóng thích insulin dẫn đến tăng lượng đường này trong máu (gọi là đường huyết). Nếu đường huyết cứ tăng cao do sân hận thì người sân hận sẽ bị tiền đái tháo đường và sau đó, bị bệnh đái tháo đường thật sự.
- Khi sân hận, có sự rối loạn chuyển hóa chất béo làm tăng lượng triglycerid, tăng lượng cholesterol “xấu” trong máu mà nhiều người gọi là “cao mỡ trong máu”, dẫn đến đóng cặn mỡ trong thành động mạch gây vữa xơ động mạch, đưa đến các bệnh tim mạch.
- Khi sân hận, có sự tăng tiết acid dịch vị ở dạ dày và giảm sự tiết chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày. Đưa đến người sân hận rất dễ bị bệnh viêm loét dạ dày tá tràng.
- Khi sân hận, hệ thần kinh dễ bị kích động đưa đến người sân hận bị các rối loạn: mất ngủ, suy nhược tâm thần.
Người sân hận thường xuyên dễ có nguy cơ bị tăng huyết áp
Làm sao hóa giải được sân hận?
Người ta bàn nhiều về các biện pháp phòng chống stress, trong đó hóa giải sân hận. Có các biện pháp đơn giản như: học cách chấp nhận (chấp nhận sân hận là sai), chia sẻ với bạn tâm giao (về sự sân hận của mình), biết giới hạn của mình và không cho mình luôn là đúng (ta chỉ sân hận khi luôn nghĩ mình là đúng), dành thời gian thích hợp cho giúp đỡ người khác (có lòng thương người, giúp đỡ người sẽ bớt cảm xúc sân hận)…
Theo triết lý nhà Phật cách tốt nhất để giảm bớt sân hận là từ bi hỉ xả. Ai thấm nhuần lời Phật dạy đều tu tập miên mật từ bi hỉ xả. Từ bi hỉ xả giúp tâm ta luôn cảm thấy an lạc. Khi có ai đó nói xấu hay làm việc gây phẫn uất cho mình, lòng mình từ bi không chấp chuyện đó và buông xả tự mình đã có được an lạc, làm sao tâm mình sân hận cho được?
Để hóa giải stress nói chung, trong đó hóa giải sân hận một cách hữu hiệu, thế giới hiện nay quan tâm ngày càng nhiều đến phương thức kỳ diệu đã được các nhà tu học phương Đông thực hành từ ngàn xưa, đó là thiền. Người nào đã trải qua trạng thái gọi là “bị stress” hay “sân hận” và thực hành thiền sẽ giúp hóa giải stress, xóa mờ sân hận.