GS.TS. Nguyễn Văn Đề, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Ký sinh trùng, Trường đại học Y Hà Nội cho biết, trong hơn 30 năm làm nghề, đây là lần đầu tiên phát hiện được loại sán dây chó gây khối u khổng lồ trên người Việt Nam. Phổi của bệnh nhân bị nhiễm sán dây Echinococcus ortleppi. Đây là bệnh truyền nhiễm mà nguồn lây chính là từ chó, mèo và các loài súc vật nuôi trong nhà. Bệnh tuy hiếm gặp nhưng đặc biệt nguy hiểm.
Sán chó gây khối u khổng lồ
Tháng 6/2014, xuất hiện các cơn đau tức ngực, khó thở, ho ra máu dai dẳng, tưởng mình bị lao phổi, chị Cẩm Thị H. ở Sơn La đến Bệnh viện Phổi Trung ương để thăm khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Kết quả chụp Xquang phổi rất bất ngờ với chị và các thầy thuốc. Trên phổi chị H. có 4 khối u khổng lồ, mỗi bên phổi có 2 khối u. Đáng lưu ý, kết quả chọc dò hút dịch tại u phổi, các bác sĩ phát hiện hàng nghìn đầu sán ở mỗi ổ. Nếu phẫu thuật cắt toàn bộ phổi thì chị H. không có cơ hội sống, vì vậy chị được chỉ định điều trị nội khoa. Sau đợt điều trị, các khối u đã giảm một nửa, tuy nhiên chị H. vẫn còn ho ra máu và kết quả xét nghiệm cho thấy vẫn dương tính với sán dây chó và cần được tiếp tục điều trị.
Chu trình nhiễm giun sán từ chó, mèo sang người.
Cũng giống như trường hợp của bệnh nhân H., bệnh nhân Ngô Ngọc T., 42 tuổi ở Thanh Hóa được chẩn đoán ung thư phổi, chỉ định cắt bỏ 1 thùy phổi và khối u. Sau phẫu thuật, các bác sĩ rất bất ngờ khi khối u là một bọc nước và trong bọc nước là hàng nghìn đầu sán đang ngoe nguẩy. Và kết quả xét nghiệm: là sán dây chó.
Theo GS.TS. Nguyễn Văn Đề, mầm bệnh xuất phát từ chó, mèo, nhất là chó con. Đây là loại sán thường sống ký sinh ở chó nhà, chó rừng, mèo nhà, mèo rừng, cáo, linh cẩu, nhím và đặc biệt là rất hiếm gặp ở Việt Nam, càng hiếm hơn khi 2 bệnh nhân đã trên 40 tuổi, vì thông thường trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi - hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện mới là đối tượng dễ nhiễm loại sán này nhất.
Sán dây chó gây bệnh thế nào?
Tác nhân gây bệnh là Echinococcus, một loài sán dây ký sinh trong ruột chó. Trứng của chúng theo phân ra ngoài môi trường và phát tán vào đất, bụi, rau... Cả người lớn và trẻ em đều có thể mắc bệnh này nếu có những tiếp xúc gần gũi, thân mật với chó như: ôm hôn, ăn ngủ, chơi đùa cùng chó nuôi trong nhà. Trong đó, trẻ em có nguy cơ cao hơn. Sán chó nằm trong đường tiêu hóa của chó, khi chó thải phân ra ngoài thường mang theo trứng sán và những đốt sán. Sau khi trứng theo phân ra ngoài môi trường, sau 1 - 2 tuần lễ các trứng này sẽ hóa phôi. Đây là giai đoạn có thể gây bệnh cho người nếu nuốt phải trứng sán.
Hình ảnh sán dây chó dưới kính hiển vi.
Cơ chế gây bệnh là sau khi nuốt trứng vào cơ thể, các ấu trùng giun sẽ được phóng thích, đi xuyên qua thành ruột và theo đường máu di chuyển đến gan, phổi, hệ thần kinh trung ương. Tại đây, các ấu trùng có thể sống sót trong cơ thể người trong nhiều tháng và sau đó bị phản ứng viêm của cơ thể tiêu diệt các ấu trùng di chuyển hoặc khiến chúng ngưng phát triển, nhưng chỉ sau khi các ấu trùng này đã gây tổn thương tại các mô. Tại đây, các ấu trùng tạo nên những nang chứa nước trong và chứa các đầu sán gây chèn ép tại chỗ.
Đặc biệt, các đầu sán có khả năng tự nhân lên tới hàng ngàn hàng vạn đầu sán, theo đó nang nước cũng to dần lên. Nguy hiểm nhất là nang nước có thể bị vỡ ra giải phóng hàng vạn đầu sán và bám vào cơ quan phủ tạng khác tạo nên u mới, có thể dẫn đến tử vong.
Do trứng sán chó dễ phát tán trong môi trường theo đường tiêu hóa, nên người bệnh có thể bị nhiễm sán chó nhiều lần, nếu không sử dụng các biện pháp phòng ngừa. Vì vậy, để hạn chế việc nhiễm sán dây chó, các bác sĩ khuyến cáo, cả người lớn lẫn trẻ em cần giữ gìn vệ sinh cá nhân: rửa tay sạch trước khi ăn, nhà cửa phải được lau dọn sạch sẽ; thực hiện ăn chín, uống sôi; không có các cử chỉ quá thân mật, gần gũi với chó mèo; nên tắm rửa thường xuyên và xổ giun định kỳ cho chó. Nếu để chó ra vào nhà thì không nên cho trẻ nhỏ chơi đùa, bò lê dưới đất hay bốc thức ăn dưới đất đưa lên miệng.
Nguyễn Hoài An
