Sân bay dã chiến trong lòng di sản trên dãy Trường Sơn và trận đánh duy nhất

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Quảng Bình là tuyến đầu chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Chính vì điều đó mà nơi đây trở thành "địa chỉ đỏ" thường xuyên bị không quân và hải quân Mỹ đánh phá.

Những năm 1968, Bộ Quốc phòng chủ trương xây dựng sân bay dã chiến mang mật danh B7 tại thôn Khe Gát, xã Xuân Trạch, huyện Bố Trạch để sử dụng máy bay chiến đấu yểm trợ và bảo vệ cung đường Hồ Chí Minh, tuyến đường huyết mạch trên dãy Trường Sơn, đồng thời "chia lửa" cho sân bay Đồng Hới.

Nhiệm vụ xây dựng sân bay được giao cho Lữ đoàn 28 Công binh (thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân) cùng quân dân địa phương và lực lượng thanh niên xung phong xã Xuân Trạch phối hợp thực hiện.

Để đảm bảo bí mật cho công trình, cứ trời tối, quân dân ta mới thi công, đến gần sáng lại ngụy trang bằng lá cây, làm đến đâu, thu dọn hiện trường và ngụy trang đến đó. Sân bay được xây dựng trong điều kiện trinh thám rất ác liệt của các loại máy bay trinh sát như OV10, SR71 ngày đêm quần thảo trên bầu trời Trường Sơn.

Vượt qua biết bao khó khăn, gian khổ, những "cơn mưa" bom, bão đạn ác liệt, sân bay dã chiến Khe Gát được hoàn thành sau gần 1 năm với chiều dài 1,8km, rộng 50m và có đường dẫn máy bay vào hang trú ẩn.

Giai đoạn từ năm 1969 – 1972, là thời gian hải quân Mỹ liên tục đánh vào các mục tiêu quân sự của quân ta tại vùng ven biển từ Quảng Bình đến Hải Phòng.

Ngày 18/4/1972, Đoàn Không quân Yên Thế được lệnh bí mật đưa máy bay vào Khe Gát. Hai chiếc MiG-17 do phi công Lê Xuân Dị và Nguyễn Văn Bảy (Bảy B) lái, đưa từ sân bay Kép về Gia Lâm, rồi từ đó vào Vinh và bí mật hạ cánh xuống sân bay Khe Gát trong đêm.

Rồi vào chiều 19/4/1972, Trạm ra đa 403 ở Nhật Lệ (Đồng Hới, Quảng Bình) phát tín hiệu cảnh báo về một nhóm tàu chiến Mỹ xuất hiện ngoài khơi bờ biển Nhật Lệ đến Bố Trạch.

Ngay lập tức, hai máy bay chiến đấu MiG-17 của Không quân Nhân dân Việt Nam đã được giao nhiệm vụ xuất kích từ sân bay Khe Gát, tiến hành đánh bom vào tàu chiến Mỹ. Đúng 16h5 phút, hai máy bay MiG-17 từ sân bay Khe Gát tiến hành xuất kích.

Ông Trần Đức Thọ, nguyên Phó Chủ tịch HĐND xã Xuân (huyện Bố Trạch) chia sẻ, đó là lần đầu tiên người dân xã Xuân Trạch được chứng kiến máy bay chiến đấu xuất kích ở cự ly gần đến như vậy.

Khi bay qua cửa Lý Hòa, phát hiện mục tiêu, được lệnh của chỉ huy, phi công Lê Xuân Dị nhanh chóng cắt bom vào chiếc tàu khu trục hộ tống USS Higbee, khiến chiếc tàu này bị hỏng nặng, dàn pháo trên boong tàu bị phá hủy.

Chiếc MiG -17 thứ 2 do phi công Nguyễn Văn Bảy B tiếp tục bay vòng ra biển, khi đến gần cửa Dinh thì phát hiện đội hình địch. Nguyễn Văn Bảy B cho máy bay lướt qua phía trên tàu địch rồi vòng lại và cắt bom vào chiếc tàu Tuần dương hạm USS Oklahoma City, khiến chiếc tàu bị hỏng hệ thống ra đa cảnh giới và một ụ pháo trên boong. Hai phi công sau khi thực hiện nhiệm vụ đã quay trở về sân bay Khe Gát an toàn.

Chỉ ít ngày sau khi bị không quân ta tập kích trên biển, không quân Mỹ cũng đã phát hiện, triển khai đánh phá dữ dội sân bay Khe Gát, cùng tuyến đường 15A và các cụm dân cư ở xã Xuân Trạch. Cùng với sân bay Khe Gát, hàng loại địa danh như: đèo Đá đẽo, Chà Nòi, ngầm bến Lô Vĩnh Sơn trở thành nơi trọng điểm máy bay Mỹ thường xuyên bám sát, tập trung dội nhiều loại bom, đạn ác liệt nhất.

Trải qua năm tháng chiến tranh ác liệt, sân bay Khe Gát nay không còn nguyên trạng, nhưng với sự kiện độc đáo, sân bay được xem là một di tích lịch sử đặc biệt trong hệ thống di tích lịch sử đường Hồ Chí Minh, là địa chỉ đỏ về giáo dục truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của quân và dân ta trong cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại.

"Sân bay Khe Gát, đèo Đá Đẽo là những địa danh nổi tiếng thu hút khách du lịch mỗi khi đến với Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Bên cạnh các di tích lịch sử, nhiều điểm du lịch trải nghiệm mới cũng đang được mở ra tại xã Xuân Trạch, tạo chuỗi liên kết du lịch cho du khách khi về với Quảng Bình, mở ra triển vọng rất lớn để phát triển kinh tế du lịch địa phương", ông Cao Thế Vĩnh, Chủ tịch UBND xã Xuân Trạch tâm sự.