Trong bối cảnh Ukraine được NATO viện trợ các hệ thống MIM-104 Patriot từ năm 2023 và khôi phục hệ thống S-200 thời Liên Xô với sự hỗ trợ của Ba Lan, nguy cơ đe dọa từ những tên lửa đất đối không tầm xa này đối với máy bay Nga là rất lớn.
Hệ thống S-400 (trái) và vụ phóng tên lửa Patriot. (Nguồn: MW)
Với tầm bắn lên tới 200–300 km, Patriot và S-200 có khả năng tấn công các tiêm kích Nga khi chúng hoạt động ở độ cao lớn.
Tuy nhiên, S-400 đã chứng minh ưu thế vượt trội khi không chỉ phòng thủ trước máy bay và tên lửa hành trình, mà còn trực tiếp đánh chặn chính những tên lửa đất đối không mà Ukraine phóng lên. Nhờ tốc độ đánh chặn vượt trội, gấp nhiều lần so với Patriot và S-200, S-400 có thể bắn hạ các quả tên lửa này ngay trên không trung, qua đó bảo vệ an toàn cho lực lượng không quân Nga.
Trong vòng hơn 18 tháng qua, các tổ hợp phòng không Nga đã bắn hạ gần 20 quả tên lửa phòng không dẫn đường do phương Tây sản xuất nhằm vào máy bay Nga, trong đó khoảng một nửa là tên lửa Patriot MIM-104D.
Những quả tên lửa này thường đạt tốc độ Mach 3,5, thậm chí theo một số nguồn là Mach 5, nhưng vẫn không thể so sánh với tốc độ Mach 14 của đạn S-400. Điều này giúp S-400 dễ dàng chiếm ưu thế trong các pha đối đầu.
Nga từng nhiều lần công bố các vụ đánh chặn thành công như vậy. Đơn cử vào ngày 23/2/2024, Bộ Quốc phòng Nga cho biết lực lượng phòng không nước này đã bắn rơi một tên lửa Patriot bên cạnh nhiều mục tiêu khác như MiG-29, trực thăng Mi-8, UAV và tên lửa Storm Shadow.
Những sự kiện này được Moscow xem là bằng chứng cho thấy khả năng của S-400, trong việc vô hiệu hóa cả những vũ khí hiện đại nhất mà phương Tây cung cấp cho Ukraine.
Ngoài nhiệm vụ bảo vệ máy bay trước Patriot và S-200, các chuyên gia quân sự còn cho rằng S-400 có thể được sử dụng để đối phó với cả tên lửa không đối không – loại vũ khí chủ lực của không quân NATO. Nếu kịch bản này trở thành hiện thực, nó sẽ tạo ra bước đột phá lớn, giúp Nga phần nào cân bằng bất lợi khi máy bay chiến đấu của nước này bị đánh giá là kém tiên tiến hơn so với Mỹ và phương Tây.
Dù công nghệ chế tạo tiêm kích Nga có những thay đổi đáng kể từ sau khi Liên Xô tan rã, hệ thống S-400 vẫn giữ vị thế là "lá chắn thép" đáng tin cậy. Không chỉ bảo vệ bầu trời Nga, S-400 còn cho thấy khả năng vô hiệu hóa chính những hệ thống phòng không tinh vi nhất của phương Tây, qua đó củng cố lợi thế chiến thuật cho không quân Nga trên chiến trường Ukraine.
