Theo thống kê chưa đầy đủ, có khoảng 90-100% người nghiện rượu nặng phát triển gan nhiễm mỡ, trong số đó 10-35% sẽ phát triển viêm gan do rượu. Khoảng 20-40% người viêm gan do rượu tiến triển xơ gan. Trên 20% gan nhiễm mỡ do rượu tiến triển trực tiếp sang xơ gan. Người bị xơ gan có nguy cơ cao bị ung thư gan...
Các yếu tố nguy cơ
Nguy cơ gây ra viêm gan do rượu khi lượng rượu uống vào trên 30g rượu/ngày tương đương 375ml bia. Uống quá 80g rượu/ngày trong ít nhất 5 năm thì có thể gây bệnh gan. Người ta thấy rằng uống trên 60g rượu mỗi ngày trong 2-4 tuần sẽ gây ra gan nhiễm mỡ ở đàn ông khỏe mạnh, trên 80g/ngày có thể gây viêm gan do rượu, trên 160g/ ngày có thể gây xơ gan trong vòng 10 năm.
Yếu tố làm tăng nguy cơ viêm gan do rượu (ALD) trong đó kể đến yếu tố thời gian uống rượu; Gene (gene có tên ALDH2 nằm trên NST-6 có liên đến khả năng chuyển hóa rượu); uống rượu thiếu thức ăn; nồng độ rượu cao; uống nhiều loại rượu khác nhau cùng lúc; nhiễm HCV (nguy cơ xơ gan gấp 16 lần người không uống rượu), nhiễm HBV; nhiễm Helicobacter Pylori; viêm dạ dày làm giảm men ALDH (vì men ALDH cũng được tìm thấy trong lớp lót bề mặt dạ dày giúp phân giải rượu trong dạ dày làm giảm lượng độc tố ở gan); aspirin làm ức chế ADH trong dạ dày, thuốc ức chế H2 làm tăng nồng độ rượu trong máu... Ngoài ra còn có đái tháo đường, suy dinh dưỡng, sự lắng đọng sắt, đồng trong gan. Người cao tuổi dễ tổn thương gan hơn người trẻ...
Từ rượu, bia diễn tiến đến xơ gan và ung thư gan.
Dấu hiệu nhận biết
Gan nhiễm mỡ: Là tình trạng các hạt mỡ tích tụ trong tế bào gan chiếm trên 5% trọng lượng gan và làm hạn chế hoạt động của tế bào gan. Đây là tình trạng biểu hiện sớm của bệnh gan do rượu, thường hiếm khi có triệu chứng, đôi khi thấy mệt mỏi, đầy hơi, khó tiêu, nặng tức vùng hạ sườn phải, nặng hơn có thể thấy vàng da, buồn nôn, nôn hay sờ thấy gan to. Các xét nghiệm sinh hóa máu như men gan đều bình thường hoặc tăng nhẹ GGT. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán tương đối chính xác, sinh thiết gan sẽ giúp phân biệt với nguyên nhân khác. Gan nhiễm mỡ tuy lành tính, nhưng tỷ lệ phát sinh xơ hóa cao
Viêm gan do rượu: Là tình trạng bệnh lý tổn thương lan tỏa ở gan do rượu gây nên, biểu hiện bởi thâm nhiễm tế bào viêm và hoại tử tế bào gan. Là tiền đề của xơ gan do rượu. Ít khi có triệu chứng, đôi khi có cảm giác mệt mỏi thoáng qua, biếng ăn, khó tiêu, đầy bụng, ngứa, có khi đau khớp, đau cơ. Có những trường hợp rất nặng và nguy cơ tử vong. Đau bụng - thường đau vừa, nếu đau dữ dội nên nghĩ xem có bệnh túi mật hay tuyến tụy không, sốt 25%, vàng da 60%, gan to 75%...
Xơ gan do rượu: Là giai đoạn cuối của bệnh gan do rượu. Xơ gan giai đoạn đầu ít khi có triệu chứng rõ rệt. Xơ gan điển hình với hội chứng suy tế bào gan và tăng áp tĩnh mạch cửa, người bệnh thường: biếng ăn, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, rối loạn chức năng tình dục, sạm da, vàng da, vàng mắt kèm theo các biểu hiện như: phù, cổ trướng, rối loạn đông máu, trĩ, giãn tĩnh mạch thực quản, lách to... Bệnh nhân xơ gan tử vong vì vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh não gan, bệnh gan thận, nhiễm trùng và suy kiệt...
Điểm khác biệt chỉ là ở chỗ các tiến trình của xơ gan diễn biến một cách chậm chạp hơn. Ở những người xơ gan nặng, hội chứng tăng áp tĩnh mạch cửa thường xuất hiện với các triệu chứng: báng bụng, tuần hoàn bàng hệ... Nguy hiểm nhất của xơ gan là nguy cơ lớn gây ung thư gan.
Lời khuyên của thầy thuốc
Hầu hết những người bị gan nhiễm mỡ và viêm gan do rượu nếu ngưng rượu thì có thể hồi phục cả về cấu trúc và chức năng. Thậm chí khi có xơ gan, ngưng rượu cũng làm gia tăng cơ hội sống sót nhưng không có nghĩa làm cho xơ gan ngưng tiến triển.
Ngoài ra cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý bằng cách ăn nhiều rau củ quả tươi, trái cây và nhất là các loại có nhiều chất xơ để tránh táo bón. Hạn chế mỡ động vật, trứng, nội tạng động vật, có thể ăn dầu thực vật. Hạn chế ăn các đồ đóng hộp, bột ngọt. Khi có xơ gan nên hạn chế natri (muối, nước mắm, tương, chao, khô...), tránh thức khuya, làm việc gắng sức.
Nguy cơ gây bệnh gan do rượu phụ thuộc vào cơ địa mỗi người. Các chuyên gia khuyên không dùng quá 20g rượu nguyên chất/ ngày đối với nam, 10g đối với nữ. Khi có viêm gan và xơ gan cần khám định kỳ mỗi 3-6 tháng để phát hiện sớm các biến chứng nặng.