Run vô căn là một chứng có thể gặp ở vị thành niên, người trưởng thành nhưng người cao tuổi (NCT) chiếm tỉ lệ cao hơn cả. Bệnh không liên quan đến giới tính và chủng tộc, hiếm gặp ở trẻ nhỏ.
Những dấu hiệu về run vô căn
Run vô căn thuộc loại lành tính. Tuy vậy, đôi khi xuất hiện run là triệu chứng chỉ điểm của một rối loạn vận động nên được gọi là run vô căn. Nguyên nhân dẫn tới chứng run vô căn hiện chưa được biết một cách toàn diện, mặc dù các nhà khoa học cho rằng đó là do vùng tiểu não (vùng kiểm soát các cơ bắp) làm việc kém hiệu quả và một số tác giả đã chứng minh cho thấy có tới hơn 50% số ca run vô căn do đột biến gen. Có 2 loại gen có liên quan đến chứng run vô căn là ETM1 và ETM2.
 Mặc dù run vô căn có thể xảy ra ở bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, nhưng xuất hiện nhiều nhất ở bàn tay, ngón tay |
Ngoài ra, run vô căn còn có thể do yếu tố gia đình (có khoảng 50% trường hợp) hoặc do tuổi tác. Thống kê cho thấy tuổi càng cao thì càng có nguy cơ bị run vô căn (ở Mỹ run vô căn chủ yếu gặp ở lứa tuổi trên 60).
Run vô căn chỉ có một triệu chứng duy nhất đó là run khi vận động. Run vô căn xuất hiện âm thầm, tiến triển chậm. Biểu hiện của run vô căn thường là cử động bàn tay bị run, cùng lúc cánh tay, đầu, lưỡi và thanh quản cũng bị ảnh hưởng. Mặc dù run vô căn có thể xảy ra ở bất kỳ bộ phận nào của cơ thể, nhưng xuất hiện nhiều nhất ở bàn tay, ngón tay, nhất là khi bệnh nhân cố làm những việc đơn giản nhưng cần sự khéo léo như như rót nước uống, viết chữ, luồn kim, cầm lược chải đầu, trang điểm (nữ) hoặc cầm đũa để ăn. Có trường hợp còn bị run ở đầu, ở cánh tay hay là run lưỡi (run giọng nói). Thường thấy bệnh nhân bị run ở cả 2 tay, nhưng có một số bệnh nhân chỉ bị run 1 tay. Thời tiết khắc nghiệt cũng làm ảnh hưởng đến chứng run vô căn (quá nóng hay quá lạnh làm các triệu chứng nặng hơn), hoặc khi người bệnh bị mệt mỏi, lo âu, cũng làm cho tần số, biên độ run có thể tăng lên. Thể bệnh hay gặp hơn là các triệu chứng xuất hiện ở tuổi từ trung niên đến NCT. Run vô căn thường bắt đầu từ từ, có một số ít trường hợp run vô căn xảy ra ở tuổi vị thành niên, sau đó thuyên giảm nhưng sẽ xuất hiện trở lại khi có tuổi. Run vô căn thường hết khi bệnh nhân ngủ hoặc nghỉ ngơi.
Khác biệt với Parkinson
Chứng run vô căn và bệnh Parkinson có sự khác nhau ở 3 điểm cơ bản là run vô căn (điển hình) xảy ra run tay khi bàn tay làm việc, còn run do Parkinson rõ rệt nhất là khi bàn tay buông thõng hoặc khi đặt tay trên lòng, run khi nghỉ ngơi, run nhỏ (4 - 8 lần trong 1 giây).
Thứ đến là chứng run vô căn không gây ảnh hưởng đến các vấn đề về sức khỏe nói chung và hoàn toàn không ảnh hưởng tới tuổi thọ, trong khi đó bệnh Parkinson thường đi kèm với tư thế gù, giảm chuyển động vung tay khi đi bộ, chi cứng, cử động chậm hoặc bị giảm trí nhớ.
Và cuối cùng là chứng run vô căn có thể bao gồm cả tay, đầu và lưỡi còn bệnh Parkinson chỉ run tay mà không ảnh hưởng đến đầu. Bệnh nhân Parkinson thường không có tiền sử gia đình và triệu chứng run của bệnh này không cải thiện với rượu. Có nghĩa là khi run vô căn mà uống một chút rượu thì có thể giảm run, tuy vậy người bị run vô căn không được lạm dụng vì có nguy cơ sẽ nghiện rượu, mà khi nghiện rượu thì còn nguy hiểm hơn.
Khi bị run vô căn nên làm gì?
Trong nhiều trường hợp, nếu chắc chắn không có bệnh gì nặng hơn đi kèm thì run vô căn thể nhẹ không cần điều trị. Tuy vậy, cần có sự động viên khích lệ, chăm sóc cả vật chất lẫn tinh thần và làm an tâm người bệnh để bệnh không tăng nặng. Động viên tốt sẽ làm cho người bệnh sẽ tránh được ngại tiếp xúc hoặc tránh được trầm cảm.
Cần thay đổi lối sống, ăn uống đủ lượng, đủ chất, tránh các stress, không nên sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, thuốc lào, cà phê, trà đặc hoặc không nên để lạnh quá hoặc nóng quá. Nên lưu ý là chất caffein có trong cà phê và nước chè có thể kích thích cơ thể sản sinh ra nhiều chất adrênalin khiến run nặng hơn. Nếu có điều kiện thì trước bữa ăn có thể uống một ly rượu vang đỏ (không được lạm dụng).
Trong trường hợp cần thiết có thể dùng thuốc. Hai loại thuốc thường được sử dụng nhất trong điều trị run vô căn thể nặng là Propranolol (làm giảm biên độ run) và primidone (chống co giật). Nhưng cần dùng theo chỉ định của bác sĩ.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU