Run tay chân ở người già cảnh báo bệnh gì?

Hiện tượng run tay chân ngày càng phổ biến ở người cao tuổi, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và tâm lý. Việc nhận biết đúng nguyên nhân và điều trị kịp thời sẽ giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống, hạn chế biến chứng lâu dài.

Tay chân run rẩy là bình thường hay bất thường?

Ở người cao tuổi, run tay chân dễ bị nhầm lẫn với biểu hiện "lão hóa tự nhiên", tuy nhiên theo các chuyên gia thần kinh học, hiện tượng này có thể là dấu hiệu ban đầu của những rối loạn thần kinh tiến triển. Run tay chân có thể nhẹ, thoáng qua hoặc kéo dài, ảnh hưởng nặng đến các sinh hoạt thường ngày như cầm thìa, viết chữ, mặc quần áo hay giữ thăng bằng.

Run không phải là một bệnh mà là một triệu chứng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Đặc biệt, một số dạng run có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm.

Phân loại run tay chân ở người già

Run tay chân ở người già được chia làm nhiều loại, phổ biến nhất là:

• Run lúc nghỉ (rest tremor): xuất hiện khi cơ thể ở trạng thái thư giãn, đặc biệt phổ biến ở bệnh Parkinson. Run giảm khi vận động.
• Run khi hoạt động (action tremor): xảy ra khi đang làm một việc nào đó như cầm cốc, viết chữ, dùng dao kéo… Loại này thường liên quan đến bệnh run thiết yếu (Essential Tremor - ET).
• Run tư thế (postural tremor): xuất hiện khi duy trì một tư thế nhất định như dang tay, ngồi thẳng lưng.

Nguyên nhân phổ biến gây run tay chân ở người già

Bệnh run thiết yếu (Essential Tremor - ET)

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây run tay ở người lớn tuổi. Theo thống kê, khoảng 4–5% người trên 65 tuổi mắc bệnh này. ET có thể di truyền, thường xảy ra hai bên cơ thể, run tăng khi mệt mỏi, lo lắng hoặc uống caffeine. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng bệnh ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống.

Bệnh Parkinson

Đặc trưng bởi run khi nghỉ, thường ở một bên cơ thể, tần số run thấp. Người bệnh còn có các triệu chứng kèm theo như cứng cơ, vận động chậm, giảm biểu cảm khuôn mặt, rối loạn tư thế. Bệnh Parkinson tiến triển mạn tính và cần được theo dõi lâu dài.

Nguyên nhân khác

• Di chứng sau tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não.
• Rối loạn tuyến giáp (cường giáp), suy gan, suy thận.
• Tác dụng phụ của một số thuốc (thuốc chống loạn thần, chống trầm cảm…).
• Lạm dụng rượu, chất kích thích, căng thẳng thần kinh kéo dài.

Triệu chứng run chân tay người già

Người bệnh có thể cảm thấy tay chân run nhẹ lúc ban đầu, chỉ xảy ra khi thực hiện thao tác tinh như cài khuy áo, viết chữ, gắp đồ ăn… Dần dần, run xuất hiện thường xuyên hơn, thậm chí khi nghỉ ngơi. Một số trường hợp còn đi kèm với run đầu, run giọng nói hoặc run cả thân mình.

Nếu run làm người bệnh không thể tự chăm sóc bản thân, cảm thấy xấu hổ, né tránh giao tiếp xã hội thì cần can thiệp y tế sớm.

Làm sao để chẩn đoán?

Để tìm ra nguyên nhân chính xác, người bệnh cần được bác sĩ thần kinh khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh, thuốc đang sử dụng, yếu tố di truyền… Một số xét nghiệm có thể được chỉ định như:

• Xét nghiệm hormone tuyến giáp.
• Kiểm tra chức năng gan, thận.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc cắt lớp vi tính (CT Scan) để loại trừ tổn thương não.
• Khám thần kinh còn giúp đánh giá loại run (khi nghỉ hay khi hoạt động), tần số và biên độ run, từ đó phân biệt với các bệnh lý thần kinh khác.

Hướng điều trị hiện nay

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ ảnh hưởng của run tới cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là các biện pháp thường được sử dụng:

Thay đổi lối sống

Hạn chế caffeine, rượu bia, thuốc lá.

Nghỉ ngơi đầy đủ, giảm stress, tập các bài thể dục nhẹ như yoga, thiền.

Tăng cường ăn uống đủ chất, bổ sung thực phẩm giàu vitamin B, omega-3.

 Dùng thuốc

Với bệnh run thiết yếu: thuốc hàng đầu là propranolol (thuốc chẹn beta) và primidone (thuốc chống động kinh), có thể giảm run 50–70%. Các thuốc thay thế gồm gabapentin, topiramate, clonazepam.

Với bệnh Parkinson: dùng levodopa, các thuốc tăng dopamine (như ropinirole), MAO-B inhibitors để kiểm soát triệu chứng.

Cần theo dõi sát vì thuốc có thể gây tác dụng phụ hoặc giảm hiệu quả theo thời gian.

 Điều trị can thiệp

Tiêm Botox: phù hợp với run vùng đầu hoặc giọng nói, tuy nhiên có thể làm yếu cơ tạm thời.

Kích thích não sâu (Deep Brain Stimulation – DBS): phẫu thuật cấy điện cực vào vùng não bị ảnh hưởng, đặc biệt hiệu quả với bệnh nhân không đáp ứng thuốc.

Vật lý trị liệu: giúp cải thiện khả năng phối hợp vận động, hạn chế cứng cơ, tăng độ dẻo dai.

Dụng cụ hỗ trợ

Sử dụng thìa, bút, cốc có trọng lượng nặng hoặc tay cầm lớn giúp giảm run khi cầm nắm.

Khi nào nên đi khám?

Người lớn tuổi có biểu hiện run ngày càng nặng, ảnh hưởng sinh hoạt, đặc biệt kèm theo các triệu chứng bất thường như cứng người, đi lại khó khăn, sa sút trí tuệ… cần được đưa đến bác sĩ thần kinh càng sớm càng tốt.

Việc chẩn đoán sớm không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả mà còn phòng tránh các biến chứng nguy hiểm, bảo vệ chức năng thần kinh cho người cao tuổi.

Với sự tiến bộ của y học, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng và sống chất lượng nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. 

Cảnh giác chóng mặt và run tay chân sau thu nhỏ dạ dày giảm béo

SKĐS - Béo phì là bệnh lý mạn tính cần được điều trị một cách nghiêm túc, kiên trì. Hiện có rất nhiều phương pháp để giúp những người thừa cân béo phì giảm cân.