Dịch vụ tắm lá thuốc phát triển rầm rộ tại các khu du lịch, nghỉ mát trên Sa Pa. Bài thuốc tắm bí truyền của người Dao đỏ khiến nhiều du khách không khỏi tò mò, vượt núi băng rừng tìm đến với khát khao được một lần ngâm mình trong bồn thuốc nước.
Lên rừng tắm lá...
Sau một chặng đường dài từ Hà Nội lên Sa Pa, trở dậy khi chuông đồng hồ trong nhà nghỉ điểm tám tiếng, mặc thêm chiếc áo khoác to đùng mà vẫn cảm thấy hơi lạnh cắm vào da thịt, tôi lững thững đi xuống chợ. Dịp lên Sa Pa lần này không phải là đi nghỉ, đã nghe nhiều nên tôi muốn tìm hiểu bài thuốc tắm lá của người Dao đỏ - được cho là bí truyền với nhiều công hiệu bất ngờ.
Đi gần cây số theo con dốc lởm chởm đá từ nhà nghỉ tới chợ, chẳng thấy có quán nào giăng biển tắm lá thuốc như đã được nghe kể, tôi đành cuốc bộ đi vào sâu bên trong.
Chợ phiên họp vào thứ bảy nên đông hơn ngày thường. Mùi ẩm mốc của đất, mùi ngai ngái từ những bộ quần áo thổ cẩm treo bán quyện với làn sương mỏng tạo nên một không gian rất Sa Pa. Mùi thơm đậm của cây cỏ được phơi, sao khi tới dãy hàng thuốc Bắc phía sau nhà thờ trung tâm. Ở đây thuốc được đóng sẵn vào những túi nilon với đủ màu sắc. ''Tất cả đều được làm thủ công'' - anh Thào A Sướng (sinh ra và lớn lên tại Tả Phìn) nói. Khi được hỏi về bài thuốc tắm lá, Thào A Sướng lắc đầu cười chỉ sang hàng bên cạnh.
 Chuẩn bị lá thuốc. |
Người đàn ông có dáng nhỏ thó, mặc chiếc quần bộ đội đã nhàu cũ, phong phanh với manh áo thổ cẩm, nở nụ cười khi tôi nhìn sang. Với giọng kinh chưa rõ anh nói:
- Không ai biết về bài thuốc lá ấy đâu.
- Tao ở đây lâu, làm nghề này mấy đời rồi cũng chịu.
Câu chuyện của tôi và anh chàng dân tộc Dao này kết thúc khi anh ta chốt lại: Nhưng tao cũng có thể nấu cho mày một nồi thuốc tắm!
Ngồi trên chiếc xe Kích xanh cáu bẩn bùn đất, dầu máy, tôi được Giàng A Thái đưa về nhà ở thôn Tả Chải xã Tả Phìn cách khu chợ hơn 10 cây số. Ngôi nhà gỗ thấp tè, lụp xụp, mái gỗ vênh váo mốc đen được dựng trên nền đất rộng cao, hàng rào quanh nhà kè bằng đá, vườn trước sân cỏ dại mọc um tùm, bụi chuối già ngả nghiêng xơ xác, tôi theo Giàng A Thái vào trong. Bóng đèn điện bật đỏ quạch không đủ chiếu sáng gian phòng khách. Giàng A Thái rót nước ra chiếc bát sành to mời tôi uống. Xong lẳng lặng vào bên trong buồng kéo ra một bao tải để trước măt tôi.
- Bài thuốc tắm ở cả trong này, anh nói.
Tôi mở bao tải lôi ra một bó gồm rất nhiều loại lá đã được phơi khô. Hỏi tên loại lá cây này Giàng A Thái nói không biết. Ở đây tất cả đi rừng hái lá thuốc bằng kinh nghiệm truyền lại thôi - A Thái nói. Liệu có khi nào hái nhầm cây lá không? Giàng A Thái khẳng định như đinh đóng cột: ''Không nhầm được đâu, cả nhà tao tắm mấy chục năm rồi có sao đâu!''
Sau hơn tiếng đồng hồ ngồi chờ nấu sôi nồi nước lá, tôi được dẫn vào phòng tắm được đặt phía sau gian nhà. Phòng tắm bé tí tẹo kín bưng, chềnh ềnh ở giữa một cái chậu gỗ to đùng.
Nước sôi nóng được pha ấm bốc hơi nghi ngút, cả gian phòng chìm trong một mùi thơm ngào ngạt khi nước thuốc được đổ vào trong chậu. Trẫm mình trong chậu nước mầu đen sánh, cảm giác khoan khoái dễ chịu tràn ngập, những mệt mỏi sau một chuyến đi xa, những lo lắng khi người lạ dẫn lên rừng... bỗng tan biến theo hơi nước thuốc.
Theo Giàng A Thái, tắm lá thuốc đã có từ rất lâu rồi, gia đình nào trên Thả Phìn này cũng dùng không kể mùa đông hay hè. Phụ nữ ở đây sau khi sinh tắm nước thuốc này sẽ không cần ở cữ như dưới xuôi. Ba ngày sau đã lên rừng làm rẫy.
Tôi hỏi Giàng A Thái sao không mở dịch vụ tắm lá thuốc tại nhà? A Thái nói: ''không có vốn để xây phòng tắm. Vả lại, bây giờ cây lá thuốc cũng hiếm không dễ tìm như trước nữa. Chỗ lá thuốc vừa rồi vợ tao phải đi 5 ngày rừng mới kiếm đủ đấy” - A Thái phân bua.
Theo tôi được biết trên xã Thả Phìn chỉ có cơ sở tắm thuốc của Lý Láo Lở là được đầu tư quy mô, mang tính chất dịch vụ. Số đông người dân ở đây đi thu lượm lá thuốc bán cho các cơ sở này hoặc cuốc bộ cả chục cây số mang xuống chợ để kiếm 50.000 cho một kg lá thuốc phơi khô.
Về xuôi tắm... bã!
Ăn theo bài thuốc này, thời gian gần đây nhiều cửa hàng dưới xuôi đua nhau treo biển Tắm lá thuốc với những lời quảng cáo mà công dụng khiến nhiều thượng đế không khỏi tò mò như: khả năng tái tạo làn da trở nên trắng hồng, trị đau xương khớp, giải độc tố rượu bia và đặc biệt công dụng Tăng cường sinh lực luôn được viết ở phông chữ to nhất!
Bây giờ vào hầu hết các quán xông hơi, masage thượng khách đều được nhân viên rỉ tai về bài thuốc tắm lá bí truyền của người Dao Đỏ. Và nếu khách có nhu cầu tắm lá thuốc cũng sẽ được phục vụ ngay lập tức với giá 80.000 cho một lần tắm không kể bấm huyệt!
 Chế nước tắm thuốc. |
Trong vai khách hàng, tôi cùng cậu bạn vào một quán xông hơi, bấm huyệt nằm trong ngõ trên đường Xuân Thủy - Hà Nội. Bà chủ quán tên Hạnh nhìn bề ngoài trẻ hơn so với tuổi ngoài năm mươi của mình đon đả chào mời: hai em tắm lá thuốc nhé! hàng vừa nhận về đảm bảo công hiệu như thần!
Hai chúng tôi vào một căn phòng hẹp chưa đầy 10m2, dọc lối vào đặt 3 chậu trúc quân tử cho thêm phần rừng núi, phải căng mắt mới nhìn thấy chậu đựng nước tắm do hơi nước xông kín. Chưa tắm mà nước mắt, nước mũi chảy ròng ròng bởi hơi cay ngột ngạt của mùi lá... xả và lá gừng.
Tôi quay ra ngoài lấy cớ đang uống thuốc tây kiêng không được xông. Lân la hỏi chuyện bà chủ quán. Chị có bài thuốc công hiệu thế sao không đề hẳn ra biển. Chị chép miệng: Dại gì mà đề biển, dễ làm mồi cho mấy ông quản lý thị trường!
Lý do bà chủ đưa ra rất đơn giản: là thuốc thì phải đúng liều. Phải được cấp phép... mà dính vào những giấy tờ này... mệt - bà chủ phẩy tay qua mặt trước câu nói.
Cũng theo chị Hạnh, lá thuốc tắm có 2 dạng: lá thuốc phơi khô và dạng thuốc nước được đóng trong trai (không có nhãn). Nguồn lá thuốc tắm này được một người đàn ông ở Hòa Bình mang xuống kí gửi, 2 tháng thanh toán tiền hàng một lần.
Bản thân chị Hạnh cũng chẳng biết thực hư về công hiệu cũng như công thức bài thuốc lá tắm này thế nào, chỉ biết khách có nhu cầu thì mình phục vụ. Trừ một người đến tắm bị dị ứng, còn chưa chết ai cả - bà chủ quán nhe nhởn cười.
Chết sao được khi tắm bằng lá xả, lá bưởi hay lá gừng. Chỉ buồn là bài thuốc truyền bí kia đang mất dần công dụng bởi một bộ phận người kinh doanh dịch vụ này thiếu chữ tâm, chữ tín.
Không chỉ dừng ở đề tài
Được biết một số nhà dược học có uy tín đã bỏ công nghiên cứu bài thuốc tắm lá của người Dao Đỏ những vẫn chỉ dừng lại ở mức độ... đề tài mà chưa biến nó thành bài thuốc phổ dụng.
Chỉ khi nào tên các vị thuốc trong bài thuốc này được gọi đúng tên khoa học, công dụng, hạn dùng, chỉ định và chống chỉ định dùng... được ghi rõ lúc đó bài thuốc mới thực sự phát huy hết tác dụng của nó.
Việc làm này mang lại nguồn thu nhập không nhỏ cho bà con vùng dân tộc chuyên làm nghề hái lá thuốc; quảng bá một dịch vụ mới tại các khu nghỉ dưỡng. Người dùng cũng yên tâm hơn khi sử dụng dịch vụ mới mẻ này.
Phóng sự của Đạo Hoàng