Theo định nghĩa về sức khỏe của WHO thì sức khỏe tâm trí là một bộ phận tạo nên sức khỏe ở mỗi chúng ta. Rối nhiễu tâm trí (mental disorders) biểu thị sự lệch lạc về sức khỏe tâm thần, đây không phải là bệnh mới, nói đúng hơn, đó là sự nhìn nhận mới về tình trạng sức khỏe tâm trí theo hướng dự phòng, điều trị sớm bệnh tâm thần (mental illness).
 Áp lực học hành cũng là nguyên nhân gây ra sự rối nhiễu tâm lý. |
Thực tế hiện nay, người bị RNTT thường không được phát hiện kịp thời, đặc biệt ở trẻ em, phụ nữ mang thai hay trong thời gian sau đẻ. Ở mức độ nhẹ, RNTT thể hiện dưới dạng các triệu chứng rất chung chung như nhức đầu, mệt mỏi không có nguyên nhân rõ ràng, chán ăn, học tập sút kém, làm việc rất khó tập trung, cáu giận vô cớ hoặc lo lắng quá mức. Giai đoạn này bệnh thường bị chẩn đoán nhầm sang các bệnh thực thể khác hoặc bị bỏ qua. Không được phát hiện, vòng xoắn rối nhiễu nặng dần lên, các triệu chứng trên trở nên rõ rệt và thường xuyên hơn, tác động rõ rệt đến sinh hoạt, học tập, làm việc và nảy sinh các bệnh thực thể khác. Nếu tiếp tục không được chẩn đoán và can thiệp kịp thời, người bệnh có thể rơi vào trạng thái cô đơn, dần xa lánh bạn bè, người thân, rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống, bỏ học, bỏ nhà đi lang thang, có hành động hủy hoại thân thể hoặc toan tính tự tử. Đến lúc ấy mới tìm đến bác sĩ tâm thần thì chẩn đoán đã quá rõ ràng nhưng điều trị trở nên khó khăn hơn nhiều. Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng, ở các nước phát triển, khoảng thời gian kể từ khi có biểu hiện RNTT đến khi bệnh nhân được đưa đến phòng khám tâm thần, trung bình mất 1-2 năm. Với các nước đang phát triển, thời gian này chắc chắn lâu hơn và tình trạng còn tồi tệ hơn nhiều, bởi WHO đã chỉ ra rằng, có đến 80% bệnh nhân tâm thần không nhận được chăm sóc y tế phù hợp.
Không giống các bệnh thực thể khác, chẩn đoán RNTT bác sĩ phải dựa trên kết quả hỏi khám lâm sàng tỉ mỉ và trình tự tư duy phân tích tâm lý lâm sàng và tâm thần học, các xét nghiệm khác chủ yếu giúp loại trừ bệnh thực thể. Và việc chẩn đoán chính xác được RNTT hay không là một thử thách lớn với các y bác sĩ hiện nay. Để có thể phát hiện kịp thời RNTT, cách đề cập mới là tăng cường sử dụng các công cụ sàng lọc ở tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu phát hiện trường hợp bệnh hoặc nghi ngờ bệnh gửi đi các phòng khám chuyên khoa chẩn đoán xác định và điều trị sớm, đúng cách. Ngày nay người ta nhấn mạnh vai trò của môi trường trong cả dự phòng và điều trị RNTT. Tình trạng cân bằng đối với sức khỏe tâm trí đòi hỏi trước hết mỗi chúng ta phải có hiểu biết cơ bản về sức khỏe tâm trí và chăm sóc sức khỏe tâm trí. Đã đến lúc các chương trình giáo dục sức khỏe phải tiến hành bắt buộc đối với chăm sóc sức khỏe tâm trí. Sức khỏe tâm trí rất dễ bị tổn thương dưới tác động của stress kéo dài, đặc biệt với các đối tượng trẻ em, phụ nữ có thai, phụ nữ sau đẻ và nuôi con nhỏ, người mắc bệnh (thực thể) lâu ngày, phụ nữ ở giai đoạn mãn kinh hay người già. Cân bằng trong sinh hoạt, nghỉ ngơi, làm việc; coi trọng và quan tâm thích đáng đến đời sống tinh thần của gia đình, tránh để bất kỳ một thành viên nào rơi vào tình trạng căng thẳng kéo dài và tránh gây stress đối với người xung quanh; trau dồi kiến thức về phòng chống rối nhiễu tâm trí, sử dụng test sàng lọc phát hiện sớm và chủ động tìm đến các cơ sở chuyên môn để tư vấn xác định phương án điều trị sớm là những việc cần làm ở mỗi cá nhân và bậc làm cha mẹ.
TS.Trần Tuấn