Từ xa xưa, diếp cá đã được sử dụng rộng rãi như một loại rau gia vị giúp kích thích tiêu hóa, tăng thêm mùi vị món ăn, tạo cảm giác ngon miệng. Ngoài làm rau ăn sống, nó còn có rất nhiều tác dụng như kháng khuẩn, tiêu diệt ký sinh trùng...
Diếp cá có alkaloid, flavonoid và tinh dầu. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây. Vị cay, hơi lạnh, hơi độc; vào phế và can, diếp cá có tác dụng thanh nhiệt giải độc, lợi thủy tiêu thũng. Dùng cho các trường hợp viêm khí phế quản, hen suyễn, áp-xe phổi, phù nề, hội chứng lỵ cấp, viêm đường tiết niệu đái rắt, đái buốt, huyết trắng, khí hư, mụn nhọt. Hằng ngày dùng 10-30g khô, 30-60g tươi.
Trị lao phổi ra máu, khạc ra đờm hôi: ngư tinh thảo 63g, trứng gà 1 quả. Lấy ngư tinh thảo ngâm với 1 bát nước khoảng 1 giờ. Sắc nhanh, bỏ bã, cho trứng gà vào, đánh đều, ăn từ từ; ngày dùng 1 lần, liệu trình điều trị 15-30 ngày.
Dùng cho người viêm khí phế quản, sốt ho nhiều đàm (đàm nhiệt khái thấu).
Dùng bài: Sirô tỳ bà diếp cá: lá diếp cá 60g, lá tỳ bà 20g, nước ép bí đao 100ml. Lá diếp cá và tỳ bà đem ép lấy nước. Các nước ép cùng đem trộn đều, thêm chút đường trắng hòa tan.
Dùng cho người khái huyết lao phổi, áp-xe phổi, viêm khí phế quản ho nóng sốt.
Dùng bài: Ngư tinh lô căn ẩm: ngư tinh thảo 30g, lô căn 30g. Sắc lấy nước, thêm chút đường khuấy tan đều chia 2 lần uống trong ngày.
Dùng cho các bệnh nhân viêm phổi cấp, viêm đường tiết niệu sốt nóng, ho, tiểu dắt tiểu buốt, nổi ban dị ứng.
Dùng bài: Ngư tinh kim ngân hoa ẩm: ngư tinh thảo 30g, kim ngân hoa 15g, bạch mao căn 30g, liên kiều 15g. Sắc lấy nước, pha thêm chút đường trắng, chia 2-3 lần uống trong ngày.
Chữa đơn sưng: diếp cá 15g, nhọ nồi 15g, cải rừng 15g, xương sông 15g, dưa chuột 15g, khế 15g, đơn đỏ 15g, huyết dụ 15g, xích hoa xà 3 lá, bí đao 3 lát, củ nâu 3 lát. Tất cả giã nát, thêm nước và vắt lấy nước uống, bã đắp vào chỗ sưng.
Chữa sởi: diếp cá 15g, rau dệu 15g, đậu chiều 12g, cam thảo đất 12g. Sắc uống làm 2 lần trong ngày. Thuốc thúc sởi mau phát ra ngoài.
Kiêng kỵ: Không dùng cho người thể trạng hư hàn.
BS. Tiểu Lan
