Ngày 24/10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi), trong đó, chuyển đổi giới tính - một vấn đề còn nhiều quan điểm khác nhau. Nhiều đại biểu cho rằng, vấn đề chuyển đổi giới tính ở góc độ vừa là quyền con người, vừa là thực tiễn xã hội đặt ra, vì vậy, để bảo đảm tính thận trọng, hợp lý, đề nghị Quốc hội cho tách việc chuyển đổi giới tính thành một điều riêng.
Thừa nhận hay không thừa nhận quyền chuyển đổi giới tính?
“Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có các quyền nhân thân phù hợp với giới tính theo quy định của bộ luật này và luật khác có liên quan” - Điều 37 Dự thảo Bộ luật viết. Bình luận nội dung này, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) đặt ra câu hỏi, luật cần phải làm rõ có thừa nhận việc chuyển đổi giới tính hay không? Dự thảo mới chỉ quy định việc chuyển đổi giới tính theo quy định của luật, vậy trong khi chưa có luật thì những người chuyển đổi giới tính làm thế nào? Chúng ta nên thừa nhận quyền này trong một đạo luật cụ thể, trong khi Quốc hội chưa ban hành luật này thì những người chuyển đổi giới tính nếu yêu cầu tòa giải quyết quyền lợi của họ thì tòa không được từ chối.
Liên quan đến vấn đề này, Đại biểu Huỳnh Thành (Gia Lai) cũng chỉ ra rằng, trong thực tiễn người chuyển giới ở nước ta ngày càng hiện diện rõ ràng hơn nhưng vẫn chưa được công nhận. Bản thân người chuyển giới gặp rất nhiều khó khăn trong đời sống, việc làm, tiếp cận y tế, an sinh xã hội, bị chính gia đình họ và xã hội kỳ thị, trong khi các cơ chế hỗ trợ, nhất là hỗ trợ pháp lý chưa thực sự hoàn thiện, thực tế một số trường hợp người đã chuyển giới bị xâm hại nhưng không hoặc chưa được bảo vệ một cách thích đáng.
Xuất phát từ việc không được công nhận quyền chuyển giới như trên, việc thực thi pháp luật tố tụng hình sự với những người đã chuyển giới tính cũng gặp rất nhiều khó khăn, như trong quá trình thi hành án hình sự có một số biện pháp cưỡng chế mà khi thực hiện cần căn cứ vào giới tính của đối tượng để áp dụng như khám người, tạm giữ, tạm giam, thi hành án phạt tù có thời hạn, tù chung thân...
Chia sẻ quan điểm về vấn đề giới tính, đại biểu Huỳnh Thành cho biết, chúng ta hạnh phúc khi được sinh ra là con người bình thường về giới tính. Nhưng cũng phải thông cảm và quan tâm đến những người không bình thường về giới tính. Do đó, đại biểu đồng ý với Dự thảo Luật là việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật bằng một điều luật cụ thể, cá nhân chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch, đồng thời có các quyền nhân thân phù hợp với giới tính theo quy định của bộ luật này và các luật khác có liên quan.
Phải quy định rõ điều kiện có thể chuyển đổi giới tính
Phát biểu tại hội trường, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Thanh (TP. Hà Nội) cho rằng, quyền chuyển đổi giới tính và xác định lại giới tính là quyền con người, quyền công dân khi một người không được sống thực với giới tính của mình, họ có quyền chuyển đổi. Tuy nhiên, để đảm bảo chặt chẽ, tránh trường hợp lạm dụng, đề nghị quy định ngay trong bộ luật này, điều kiện nào thì có thể chuyển đổi giới tính.
Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Thanh nhấn mạnh, cần thiết phải quy định về điều kiện là phải được cơ quan y tế có thẩm quyền xác định có sự mâu thuẫn về giới tính trong một cá nhân, cần có sự can thiệp của y học để chuyển đổi đã được tư vấn về tâm lý và y tế. Đồng thời, cũng bổ sung quy định về các trường hợp cấm chuyển đổi giới tính để người dự định chuyển giới có sự cân nhắc kỹ, tránh lạm dụng.
Ngoài ra, để đảm bảo sự tương thích giữa các quy định trong hệ thống pháp luật, đại biểu đề nghị, Ban soạn thảo cần rà soát một cách kỹ lưỡng quy định về trách nhiệm đăng ký hộ tịch trong trường hợp xác định lại giới tính ở Khoản 3 Điều 36 của Dự thảo Bộ luật để đảm bảo tính thống nhất với các quy định ở Điều 2 và Điều 30 của Luật Hộ tịch.
Tiếp tục chương trình làm việc, ngày 26/10, Quốc hội sẽ nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) và thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Dự thảo Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi).
Hoàng Dương - Anh Tuấn
