Quan hệ tình dục qua đường hậu môn: Con đường lây nhiễm HIV nguy hiểm nhất, làm sao để bảo vệ bản thân?

15-10-2025 17:22 | Bệnh lây truyền

SKĐS - Quan hệ tình dục qua đường hậu môn là một trong những hình thức quan hệ có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất nếu không được bảo vệ đúng cách. Hiểu rõ cơ chế lây truyền, các yếu tố làm tăng rủi ro và những biện pháp phòng ngừa hiệu quả là chìa khóa giúp bảo vệ bản thân và bạn tình khỏi HIV.

1. Nguy cơ lây nhiễm HIV khi quan hệ qua đường hậu môn

HIV (vi-rút gây suy giảm miễn dịch ở người) là một loại virus lây truyền qua đường tình dục (STI). Trong các hình thức quan hệ tình dục, quan hệ qua đường hậu môn không được bảo vệ (xâm nhập vào trực tràng) có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất.

Theo các nghiên cứu, nguy cơ lây nhiễm khi quan hệ qua đường hậu môn cao hơn quan hệ qua đường âm đạo và đặc biệt cao hơn nhiều đối với bạn tình "tiếp nhận" (người ở phía dưới) so với bạn tình "xâm nhập" (người ở phía trên).

Các yếu tố giải thích cho nguy cơ lây nhiễm HIV cao khi quan hệ qua đường hậu môn bao gồm:

- Mô trực tràng mỏng và dễ tổn thương, tạo điều kiện để virus xâm nhập trực tiếp vào máu thông qua những vết rách hoặc trầy xước nhỏ.

- Độ xốp của mô trực tràng cho phép virus tiếp cận ngay cả khi không có tổn thương nhìn thấy.

- Tinh dịch và dịch tiền tinh dịch của người mang HIV chứa virus có thể lây truyền cho bạn tình tiếp nhận.

- Tiếp xúc với máu từ mô trực tràng bị tổn thương cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV cho bạn tình "xâm nhập", đặc biệt là qua niệu đạo hoặc vùng da dưới bao quy đầu.

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn: Con đường lây nhiễm HIV nguy hiểm nhất, làm sao để bảo vệ bản thân?- Ảnh 1.

Ở hậu môn, mô trực tràng mỏng và dễ tổn thương, tạo điều kiện để HIV xâm nhập trực tiếp vào máu thông qua những vết rách hoặc trầy xước nhỏ.

Nguy cơ lây nhiễm HIV theo từng hành vi

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ cung cấp dữ liệu về nguy cơ nhiễm HIV qua mỗi hành vi tình dục, thay đổi tùy theo từng loại quan hệ tình dục. Những nguy cơ này bao gồm:

  • Quan hệ tình dục qua đường hậu môn (dưới): 138 trên 10.000 lần tiếp xúc (1,38%)
  • Quan hệ tình dục qua đường hậu môn (trên cùng): 11 trên 10.000 lần tiếp xúc (0,11%)
  • Quan hệ tình dục qua đường âm đạo (người có âm đạo): 8 trên 10.000 lần tiếp xúc (0,08%)
  • Quan hệ tình dục qua đường âm đạo (người xâm nhập vào âm đạo): 4 trên 10.000 lần tiếp xúc (0,04%)
  • Quan hệ tình dục bằng miệng: Rủi ro thấp đến không đáng kể

Nguy cơ lây truyền HIV qua bạn tình là một cách khác để đánh giá sự lây truyền HIV. Khi các ca nhiễm HIV mới bắt đầu xuất hiện và xét nghiệm HIV còn mới mẻ, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng yếu tố nguy cơ lớn nhất chính là số lượng bạn tình mà người đó quan hệ tình dục qua đường hậu môn không an toàn. Nguy cơ này dao động từ 29% nếu không có bạn tình gần đây đến 85% nếu có từ ba bạn tình trở lên.

2. Vai trò của bao cao su trong phòng ngừa HIV

Nhiều nghiên cứu chứng minh việc sử dụng bao cao su thường xuyên khi quan hệ qua đường hậu môn có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV tới 91%.

  • Nếu không dùng bao cao su, nguy cơ nhiễm HIV tăng 83% cho mỗi bạn tình dương tính.
  • Nếu luôn sử dụng bao cao su, nguy cơ này chỉ tăng 7% cho mỗi bạn tình dương tính.

CDC ước tính việc sử dụng bao cao su đều đặn có thể ngăn ngừa tới 7 trong số 10 ca lây truyền HIV qua quan hệ hậu môn.

Bao cao su còn là lớp bảo vệ bổ sung, ngay cả khi bạn hoặc bạn tình đang sử dụng thuốc điều trị HIV (ART) hoặc dự phòng (PrEP, PEP). Điều này đặc biệt quan trọng vì chỉ khoảng 60% người nhiễm HIV đạt được tải lượng virus không phát hiện được, nghĩa là virus vẫn có thể lây truyền.

3. Kết hợp nhiều biện pháp để giảm thiểu rủi ro

Phòng ngừa lây nhiễm HIV hiệu quả nhất là kết hợp nhiều chiến lược cùng lúc, bao gồm:

  1. Giảm khả năng lây nhiễm từ bạn tình nhiễm HIV bằng điều trị hiệu quả (ART, TasP).
  2. Giảm khả năng nhiễm HIV của bạn tình âm tính bằng thuốc dự phòng (PrEP, PEP).
  3. Sử dụng bao cao su thường xuyên và đúng cách trong mọi lần quan hệ.

4. Thuốc điều trị và dự phòng HIV

4.1 Điều trị như phòng ngừa (TasP)

TasP (Treatment as Prevention) là chiến lược điều trị cho người nhiễm HIV bằng thuốc kháng vi-rút (ART), giúp giảm tải lượng virus xuống mức không phát hiện được, qua đó không lây truyền HIV cho bạn tình.

Một nghiên cứu trên 1.770 cặp đôi đồng giới và dị tính cho thấy không có ca lây nhiễm HIV nào xảy ra, dù không dùng bao cao su, khi người nhiễm tuân thủ điều trị ART và đạt tải lượng virus không phát hiện được.

Hiện nay có hơn 40 loại thuốc ART, chia thành 6 nhóm chính:

  • Thuốc ức chế bám dính: Rukubio (fostemsavir), Fuzeon (enfuvirtide)
  • Thuốc ức chế integrase: Vocabria (cabotegravir)
  • Chất ức chế phiên mã ngược nucleoside (NRTI): Viread (tenofovir)
  • Thuốc ức chế protease (PI): Fosamprenavir
  • Thuốc tăng cường dược động học: Norvir (ritonavir)
  • Thuốc ức chế capsid: Sunlenca (lenacapavir)

4.2. Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP)

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn: Con đường lây nhiễm HIV nguy hiểm nhất, làm sao để bảo vệ bản thân?- Ảnh 2.

PrEP là thuốc dành cho người chưa nhiễm HIV nhằm ngăn ngừa lây nhiễm trước khi phơi nhiễm...

PrEP là thuốc dành cho người chưa nhiễm HIV nhằm ngăn ngừa lây nhiễm trước khi phơi nhiễm. Các dạng PrEP hiện có:

  • Viên uống hàng ngày: Truvada, descovy
  • Thuốc tiêm định kỳ: Apretude (cabotegravir – 2 tháng/lần), Yeztugo (lenacapavir – 6 tháng/lần)

Dù dùng PrEP, việc sử dụng bao cao su vẫn rất cần thiết để phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác (STIs).

4.3. Dự phòng sau phơi nhiễm (PEP)

Nếu nghi ngờ phơi nhiễm HIV (ví dụ: Rách bao cao su, quan hệ không bảo vệ), cần bắt đầu điều trị PEP càng sớm càng tốt, trong vòng 1–36 giờ sau khi tiếp xúc. PEP là liệu trình thuốc kháng vi-rút kéo dài 28 ngày, cần uống đầy đủ và liên tục để đạt hiệu quả bảo vệ tối đa.

Quan hệ tình dục qua đường hậu môn không trực tiếp gây HIV, nhưng là con đường lây nhiễm có nguy cơ cao nhất nếu không có biện pháp bảo vệ. Bao cao su vẫn là chiến lược cốt lõi và hiệu quả nhất để ngăn ngừa HIV, bên cạnh các biện pháp y học hiện đại như ART, PrEP và PEP.

Nếu bạn hoặc bạn tình có nguy cơ cao, hãy trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn về xét nghiệm, điều trị và lựa chọn biện pháp dự phòng phù hợp, giúp duy trì đời sống tình dục an toàn và lành mạnh.

Mời độc giả xem thêm:

Bao cao su giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV như thế nào?Bao cao su giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV như thế nào?

SKĐS – HIV là một loại virus lây truyền chủ yếu qua đường tình dục, máu và từ mẹ sang con. Trong các biện pháp phòng ngừa, sử dụng bao cao su đúng cách được xem là một trong những cách hiệu quả nhất giúp ngăn chặn HIV lây truyền từ người này sang người khác.

BS. Nguyễn Thị Bích Ngọc
Ý kiến của bạn