Cây xạ đen có tên khoa học là Celastrus hindsii, thuộc họ dây gối (Celastraceae); là loại cây thân gỗ, dạng leo, cao khoảng 1-2 mét, mọc đơn lẻ hay cũng có thể mọc thành bụi. Cành cây xạ đen non không có lông và có màu xám nhạt. Khi trưởng thành, cây sẽ chuyển dần sang màu nâu kèm xanh thẫm và có nhiều lông.
Hoa xạ đen thường mọc thành chùm, có màu trắng sữa, cuống hoa dài. Mùa hoa thường vào khoảng tháng 3-5.
Mùa quả rơi vào tháng 8-12 hàng năm. Quả có dạng hình trứng, khi chín quả có màu vàng và nổ tách thành 3 mảnh, bên trong có chứa hạt màu đỏ hồng.
BSCKII Trần Ngọc Quế - Chủ tịch Hội Đông y Quảng Bình
BSCKII Trần Ngọc Quế - Chủ tịch Hội Đông y Quảng Bình cho biết, quả xạ đen được thu hái khi đã chín vàng. Sau khi thu hái, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô để sử dụng. Sơ chế xong cần cho vào túi và bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát và để sử dụng dần. Ngoài ra quả xạ đen thường được ngâm rượu tạo thành rượu thuốc, thường khoảng 6 tháng là có thể sử dụng.
2. Thành phần hóa học và tác dụng của quả xạ đen
Theo BSCKII Trần Ngọc Quế, trong quả xạ đen bao gồm các thành phần chính như sau:
- Flavonoid: Có khả năng chống oxy hóa mạnh, tăng cường hệ miễn dịch. Nó có vai trò đảo ngược và ngăn chặn tình trạng mất cân bằng oxy hóa trong cơ thể. Vì thế đây là hoạt chất giúp phòng chống và góp phần điều trị bệnh ung thư, ngăn ngừa chứng xơ vữa động mạch, ngăn ngừa lão hóa và tai biến mạch máu não.
- Polyphenol: Đây là thành phần có tác dụng bảo vệ và phục hồi các tế bào hư tổn trong cơ thể. Ngoài ra, thành phần này còn có lợi trong việc chống lại tác nhân gây tổn thương tế bào hoặc làm ảnh hưởng đến hệ vi khuẩn có lợi trong đường ruột.
- Tanin: Góp phần chống oxy hóa, hỗ trợ phòng ngừa ung thư và các bệnh lý tim mạch. Ngoài ra, tanin còn có giúp loại bỏ các gốc tự do trong cơ thể.
Quả xạ đen tươi
- Saponin: Hợp chất này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, tái tạo các cấu trúc tế bào bị bệnh, đồng thời giúp làm chậm tiến trình phát triển và tốc độ di căn của các khối u ác tính.
- Acid amin: Acid amin trong xạ đen là thành phần có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe như an thần, cải thiện chất lượng giấc ngủ, tăng hiệu suất chuyển hóa của cơ thể.
3. Các bài thuốc dùng quả xạ đen
Theo BSCKII Trần Ngọc Quế - Chủ tịch Hội Đông y Quảng Bình, một số bài thuốc từ quả xạ đen có tác dụng điều trị một số bệnh cụ thể:
- Chữa viêm gan: Quả xạ đen 50g, nước 800 ml, đun sôi 15-20 phút thay nước uống trong ngày.
- Chữa sỏi mật: Quả xạ đen 50g, kim tiền thảo 12g, mã đề 10, nước 1000 ml, đun sôi 15-20 phút thay nước uống trong ngày.
- Chữa xơ gan: Quả xạ đen 80g, nhội 20g, hoàng bá 20 g, nước 1000 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Chữa men gan cao: Quả xạ đen 60g, an xoa 10g, đun sôi 15-20 phút thay nước uống trong ngày.
- Hỗ trợ cho người bệnh ung thư: Quả xạ đen 60g, an xoa 100g, cỏ máu 50g, vương tôn 50g, nước 1000 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
Người bệnh muốn sử dụng phải có sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, không tự ý sử dụng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ tây y chăm sóc điều trị cho bản thân.
- Chữa mất ngủ: Quả xạ đen 30g, lạc tiên 30g, vông nem 20g, nước 600 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Chữa thần kinh ngoại biên: Quả xạ đen 30g, tang ký sinh 20g, trinh nữ 30g, vương tôn 20g, nước 800 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Chữa suy nhược thần kinh: Quả xạ đen 30g, lạc tiên 20g, kim ngân đằng 20g, tang ký sinh 20g, trinh nữ 30g, vương tôn 20g, nước 1000 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Chữa bệnh trĩ: Quả xạ đen 200g, sao vàng tán bột, dầu vừng vừa đủ, chế thành dạng hồ, bôi vào búi trị ngày 1-2 lần.
- Chữa viêm loét dạ dày: Quả xạ đen 60g, rau mương 50g, lá dung 50g, nước 1000 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Giúp thanh nhiệt: Quả xạ đen 60g, kim ngân đằng 20g, ké đầu ngựa 12g, nước 1000 ml, đun sôi còn 400 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Giải độc và hỗ trợ thanh lọc cơ thể: Quả xạ đen 60g, kim ngân đằng 20g, ké đầu ngựa 12g, nhân trần 20g, đạm đậu xị 15g, nước 1000 ml, đun sôi còn 600 ml, chia uống 02 lần trong ngày.
- Thuốc rượu quả xạ đen nâng cao sức khỏe: Quả xạ đen đã chín 5000g, rửa sạch rồi để ráo nước, ngâm với 10 lít rượu, để 06 tháng là dùng được, mỗi ngày 30 ml sau bữa ăn. Lưu ý đây là rượu thuốc nên việc sử dụng rượu cũng hết sức thận trọng an toàn, hợp lý.
Quả xạ đen khô.
4. Lưu ý khi sử dụng quả xạ đen
Để dùng cây xạ đen nói chung và quả xạ đen nói riêng một cách hiệu quả và an toàn, BSCKII Trần Ngọc Quế khuyến cáo lưu ý một số điểm như sau:
- Khi thu hái xạ đen, cần rửa sạch bụi bẩn, đất cát và đặc biệt là tránh các cây xạ đen vừa phun thuốc bảo vệ thực vật.
- Do chưa có nhiều bằng chứng về việc sử dụng xạ đen ở phụ nữ có thai nên đối tượng này tốt nhất không nên sử dụng xạ đen.
- Bệnh nhân nên hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền trước khi sử dụng các bài thuốc từ cây xạ đen để điều trị bệnh.
mời độc giả xem thêm video:
Dấu hiệu của trào ngược dạ dày và những biện pháp cải thiện | SKĐS
