Dưới đây là hai dạng thư viện khá thú vị hoạt động đã nhiều năm ở Mông Cổ và Argentina.
Thư viện dành cho tuổi thơ trên lưng lạc đà
Có thể thường xuyên gặp người yêu sách tại các thư viện công cộng. Tuy nhiên, trên thế giới có những vùng đất để hiện thực hóa sở thích đọc rất khó, thậm chí không thể thực hiện.
Một trong số địa bàn như thế là sa mạc Gobi vùng lãnh thổ được coi là trái tim của Mông Cổ, nơi cư dân địa phương rất khó tiếp cận nhiều dịch vụ cơ bản, chưa nói đến sách báo hoặc thư viện.
Ông Dashdondog Jamba, nhà văn nổi tiếng xứ sở người du mục đã đặt chân đến chính những vùng đất như thế. Để thực hiện sứ mệnh người yêu sách hiếm gặp, Jamba sử dụng thư viện di động độc nhất vô nhị của mình, vận chuyển sách trên lưng... lạc đà!
“Tôi không nhớ, mình đã thực hiện bao nhiều chuyến đi” - Jamba chia sẻ trong bài trả lời phỏng vấn báo điện tử “The Trumper”. “Thư viện của tôi tọa lạc trên lưng lạc đà” - người yêu sách mẫn cán nói thêm.
Ước tính, trong 20 năm qua, thư viện nhỏ của ông Jamba đã vượt chặng đường trên 50.000 dặm (ngót 90.000km) đến tất cả các địa phương trên đất nước Mông Cổ. Vợ và con trai là cộng sự đắc lực của ông Jamba trong các chuyến đi. Họ thường cùng thư viện nhỏ dừng chân tại mỗi địa phương vài ngày để tạo cơ may đọc sách cho số lượng trẻ em đông đảo tối đa.
Jamba tạo dựng thư viện di động của mình từ đầu những năm 1990, thời gian ngắn sau khi Mông Cổ thay đổi thế chế chính trị. Cuộc sống khi ấy thay đổi rất nhiều, kinh tế thị trường phát triển, nhưng thư viện dành cho thiếu nhi gặp nhiều khó khăn. Đa số cơ sở bị chuyển đổi thành trụ sở ngân hàng. Nhưng lòng yêu thư viện dành cho thiếu nhi của Jamba không suy giảm. Khi ấy ông nảy ý tưởng, sẽ xây dựng thư viện riêng và mang sách đến tận tay bạn đọc nhỏ tuổi.
Kể từ thời gian đó, Jamba viết sách dành cho trẻ thơ, dịch văn học dành cho thiếu nhi nước ngoài sang tiếng Mông Cổ, cung cấp sách cho những đứa trẻ, nếu không có ông, chúng không bao giờ có cơ hội đọc sách. Một số sách Jamba là tác giả đã đoạt giải thưởng “Sách hay nhất Mông Cổ”. Một số mẩu chuyện về thư viện độc nhất vô nhị của Jamba đã được các nhạc sĩ sở tại chuyển thể thành lời ca khúc. Một số khác được đưa lên màn ảnh.
Năm 2006, thư viện di động trên lưng lạc đà của Jamba đoạt giải thưởng danh giá Ibby-Asahi Reading Promotion Award.
Thư viện trên lưng lạc đà của Jamba hoạt động phi lợi nhuận. Sách trang bị cho thư viện chủ yếu từ tiền túi gia đình và sự hỗ trợ của các tổ chức và cá nhân hảo tâm.
Xe tăng - Thư viện trên đường phố Argentina.
Xe tăng - Thư viện
Đã hơn chục năm trên đường phố Buenos Aires và một số thành phố Argentina khác lăn bánh cỗ xe có tạo dáng giống hệt xe tăng chứa đầy ắp sách. Đó là “Khí tài Quảng bá Kiến thức Đại chúng”, chương trình sáng tạo của nghệ sĩ sân khấu sở tại Raul Lemesoff.
Từ lâu sách được ví như vũ khí đặc biệt. Tổng thống Mỹ Franklin Delano Roosevelt dùng khái niệm này vào những năm 1940. Sau đó, lời của Roosevelt được sử dụng trên những tấm áp phích tuyên truyền, phê phán chiến dịch đốt sách ở nước Đức Phát xít.
Nghệ sĩ Raul Lemesoff cũng cho rằng, sách có thể trở thành vũ khí lợi hại trong cuộc chiến nâng cao dân trí. Để trang bị vũ khí dạng sách đến đông đảo bạn đọc, cần có cỗ xe đặc chủng. Triển khai ý tưởng độc đáo, đầu thập kỷ trước người yêu sách mày mò thiết kế, chế tạo cỗ xe đầu tiên thuộc seri xe - thư viện di động mang tên “Khí tài Quảng bá Kiến thức Đại chúng”.
Thư viện di động có tạo dáng liên tưởng đến cỗ xe tăng. Lemesoff cải tạo chiếc xe tải cũ theo cách thiết kế, lắp ghép sàn xe mới, biến chúng thành những kệ sách đa năng có thể chứa trên dưới 90.000 đầu sách. Sứ mệnh của nghệ sĩ là cho mượn sách có thời hạn trong ngày, hoàn toàn miễn phí.
Lemesoff triển khai sứ mệnh thư viện di động của mình khắp lãnh thổ Argentina, mang sách đến các đô thị và làng mạc hẻo lánh. Đối tượng phục vụ chính của nghệ sĩ là các bạn đọc trẻ, vì thế anh thường lái xe đến các khu vực trường học và công viên.
Trên hành trình xe tăng - thư viện, thi thoảng nghệ sĩ tổ chức các chiến dịch quyên góp tiền, để mua thêm sách, không ngừng làm giàu thư viện.
“Tôi làm việc này không phải vì mục đích làm giàu, cũng không phải để trở thành người nổi tiếng. Đơn giản, tôi thụ hưởng niềm vui từ hoạt động quảng bá này” - Lemesoff chia sẻ.
Dù không muốn, sáng kiến thú vị của Raul Lemesoff cũng khiến cho anh trở thành người nổi tiếng. Năm 2018, các nhà sản xuất nước giải khát 7UP đã quay bộ phim tài liệu ngắn giới thiệu chàng trai Argentina chế tạo cỗ xe tăng - thư viện, phiên bản mới nhất sử dụng sàn xe Ford Falcon, đời 1979.