Trong thời gian qua, một số trường hợp y tế cơ sở triển khai phun hóa chất diệt muỗi để phòng chống bệnh do muỗi truyền đã gặp phải trở ngại do sự ngăn chặn của người dân, thậm chí hành hung gây thương tích cho nhân viên phun thuốc. Thực trạng này đặt ra vấn đề cần xem xét kỹ trước khi tiến hành biện pháp, phải được cộng đồng chấp nhận để bảo đảm an toàn cho nhân viên phun thuốc diệt muỗi và chất lượng kỹ thuật chuyên môn lúc làm nhiệm vụ bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Cộng đồng phải chấp nhận trước khi phun thuốc diệt muỗi sốt rét trong nhà (ảnh minh họa).
Khó khăn khi phun thuốc diệt muỗi ở cộng đồng
Theo báo chí đưa tin, vào thời điểm cuối tháng 4/2015, trong khi phun hóa chất để phòng chống sốt xuất huyết tại xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh (TP. Hồ Chí Minh), một nhân viên phun thuốc diệt muỗi đã bị một người dân tại địa phương không đồng tình, dùng dao đâm do không có sự hợp tác tích cực trong việc thực hiện biện pháp. Thời gian trước đó, tháng 8/2009, tại phường 15, quận 4, cũng tại TP. Hồ Chí Minh trong khi y tế cơ sở tổ chức triển khai công tác phòng chống dịch sốt xuất huyết tại hẻm 141, đường Tôn Thất Thuyết vào buổi chiều tối đã bị một người nguyên là Phường đội phó của phường này cản trở, ngăn chặn khi tổ công tác đang làm nhiệm vụ phun hóa chất diệt muỗi truyền bệnh. Một nhân viên phun thuốc vẫn tiếp tục phun hóa chất đã bị rượt đánh bằng mũ bảo hiểm gây thương tích khá nặng ở vùng mặt và trán, đồng thời đã đập phá hỏng máy phun; ngoài ra, một nhân viên phun thuốc khác và một cán bộ pháp chế của phường cũng bị rượt đánh. Vấn đề này gây bức xúc trong cộng đồng và sự lo ngại của nhân viên, cộng tác viên y tế khi làm nhiệm vụ tại cơ sở.
Biện pháp phun hóa chất diệt muỗi
Tùy theo đặc điểm của từng loài muỗi truyền bệnh mà biện pháp phun hóa chất diệt muỗi được thực hiện khác nhau. Đối với phòng chống muỗi truyền bệnh sốt rét, biện pháp lựa chọn là phun tồn lưu hóa chất diệt muỗi lên tường vách bằng bình phun bơm tay thông thường nén áp suất. Đối với phòng chống muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết, biện pháp lựa chọn là phun không gian hóa chất diệt muỗi bằng bình phun có động cơ phun hạt sương đeo vai hay bình phun lớn hơn đặt trên xe ôtô.
Khi phun tồn lưu hóa chất lên tường vách để diệt muỗi truyền bệnh trú đậu ở trong nhà, cần lưu ý đến các vấn đề như: sự kháng hóa chất của côn trùng để lựa chọn hóa chất phù hợp có hiệu lực. Phun hóa chất lên tường vách ở trong nhà thường để lại vết bám, đặc biệt là khi dùng loại bột thấm nước; vì vậy nên dùng hóa chất dưới dạng dịch treo hoặc công thức hóa chất có nồng độ cao sử dụng với liều thấp thuộc nhóm pyrethroid tổng hợp có thể khắc phục được tình trạng này. Có thể có một số người dân phản đối việc phun hóa chất diệt muỗi lên tường vách với nhiều lý do khác nhau hoặc chùi rửa tường vách sau khi phun làm giảm mất hiệu lực tồn lưu diệt của hóa chất. Người trong nhà có thể không thoải mái khi có nhân viên phun hóa chất vào nhà vì sợ ảnh hưởng đến sinh hoạt riêng tư, nhất là phụ nữ hoặc nghi ngờ người phun thuốc trộm cắp tài sản...
Phun hóa chất không gian được áp dụng trong phòng chống sốt xuất huyết để diệt muỗi trưởng thành đang bay trong không trung hoặc bám đậu trên các bề mặt với yêu cầu đạt ngay kết quả; nhất là khi có dịch bệnh bùng phát, lây lan mạnh hoặc mật độ phát triển hoạt động của muỗi trưởng thành trở nên vấn đề y tế nan giải tại cơ sở.
Phải được cộng đồng chấp nhận
Từ những vấn đề nhược điểm, tồn tại về việc phun hóa chất diệt muỗi đã được nêu ở trên; trong đó có tình trạng một số người dân ngăn cản, không hưởng ứng, thậm chí đánh đuổi, gây thương tích của cho nhân viên phun thuốc trong khi thi hành nhiệm vụ phòng chống dịch, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Để khắc phục được thực trạng này, trước khi tiến hành biện pháp phun hóa chất diệt muỗi cần phải tổ chức tốt công tác truyền thông giáo dục sức khỏe bằng nhiều hình thức đến tận cơ sở và hộ gia đình, tuyên truyền, vận động tất cả mọi người dân hưởng ứng tham gia, tạo điều kiện cho cơ quan chức năng triển khai biện pháp đạt hiệu quả tốt. Một khẩu hiệu trong cuộc sống đời thường nêu ra để mang lại kết quả tốt là: “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”; vì vậy, việc phun hóa chất diệt muỗi truyền bệnh là biện pháp cần thiết khi dịch bệnh bùng phát và xảy ra nhưng phải được cộng đồng chấp nhận; đây là điều cần được địa phương lưu ý, quan tâm lúc làm nhiệm vụ để hạn chế những điều đáng tiếc có thể xảy ra.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH
