Mỗi sáng tinh mơ khi thủy triều rút cũng là lúc hàng chục phụ nữ Vân Đồn (Quảng Ninh) chân đi ủng, tay cầm cán mai, tay xách xô, chậu rôm rả kéo nhau ra những bãi bồi ven biển săn tìm “thần dược” sá sùng.
Nép mình bên bờ di sản vịnh Bái Tử Long, huyện đảo Vân Đồn cách TP. Hạ Long chừng 70km về phía Đông Bắc, là vùng đất hội tụ những tinh hoa của biển, nổi tiếng với sá sùng - một sản vật được ví như “thần dược” hay “vàng ròng”.
Mùa sinh sản mạnh nhất của sá sùng vào tháng 5-8 dương lịch, thời điểm này sá sùng đạt được kích thước lớn và giàu chất dinh dưỡng nhất.
Tại Vân Đồn, hiện có hơn 2.000 bãi bồi lớn nhỏ, là nơi tập trung sinh sống của sá sùng - nguồn lợi thủy sản đem lại thu nhập chính cho ngư dân nơi đây.
Sá sùng là loại thân mềm, tròn và dài từ 12-22cm, cá biệt có những cá thể dài tới 35cm, rộng từ 0,8-1,3cm, có màu hồng sáng, chỉ sống ở những bãi cát ven biển nơi thủy triều lên, xuống tạo ra những doi cát. Đây là một loại hải sản với các tên gọi phổ biến như sa sùng, sâu đất, đồn đột, chặt khoai hay địa sâm.
Không phải ai cũng có thể đào được “thần dược” này. Nghề đào sá sùng đòi hỏi sự tỉ mẩn và sức khỏe dẻo dai, tính cẩn thận...
Chính vì vậy, nghề này ở Vân Đồn nghiễm nhiên thuộc về phụ nữ. Ngày ngày họ vẫn “bán mặt cho… cát, bán lưng cho trời”. Vì sá sùng có giá trị kinh tế rất cao nên ngư dân xem nghề đào sá sùng là một nghề truyền thống.
Theo những "thợ săn", nói là sá sùng đắt nhưng tính ra cũng chỉ đủ nuôi sống gia đình chứ không thể làm giàu được, vì sá sùng không thể nuôi mà càng ngày càng khan hiếm.
Giá mỗi cân sá sùng tươi mua tại bãi bồi khoảng 200-300 nghìn đồng, tùy theo loại nhỏ, to khác nhau. Nếu sá sùng được phơi, sấy khô mỗi cân có giá trị tương đương với một chỉ vàng (3-5 triệu tùy chất lượng).
Để có được 1 cân sá sùng tươi đã khó, làm ra 1 cân sá sùng khô là cả một nghệ thuật. Ngư dân phải chọn những con sá sùng to và bóng mẩy, sau đó chần qua nước sôi rồi mới lộn ruột rửa nhiều lần bằng nước muối, đến khi nào sá sùng hết mùi tanh và có màu hồng sáng mới đem sấy bằng bếp than. Phải mất từ 10-12kg sá sùng tươi mới làm ra được 1kg sá sùng khô chất lượng.
Nổi tiếng với giá trị dinh dưỡng, sá sùng ở Quảng Ninh được thu mua ngay tại các bãi bồi, các thương lái thu gom sau đó bán lại cho các mối nhà hàng, quán ăn. Đặc biệt sá sùng khô rất được thị trường Trung Quốc ưa chuộng và thu mua với giá cực cao. Chính điều này tạo nên tâm lý săn tìm bằng mọi giá.
