Việc thừa và thiếu canxi đều gây nhiều hệ lụy cho sức khỏe. Vì vậy, đối với bất cứ đối tượng nào, bổ sung canxi cần theo chỉ dẫn của bác sĩ, phụ nữ nuôi con bú không nằm ngoại lệ.
Canxi - một khoáng chất quan trọng cần thiết cho cơ thể
Trong cơ thể, canxi chiếm 1,5 - 2% trọng lượng, 99% lượng canxi tồn tại trong xương, răng, móng và 1% trong máu. Canxi kết hợp với phospho là thành phần cấu tạo cơ bản của xương và răng, làm cho xương và răng chắc khỏe. Canxi tồn tại trong cơ thể dưới 2 dạng:
Canxi trong xương: Cấu tạo thành phần hóa học của xương bao gồm: 25% nước, 20% protein, 5% lipid, một lượng nhỏ glycosaminoglycan và gần 50% là chất khoáng, trong đó hầu hết chất khoáng là muối canxi.
Canxi ngoài xương: Lượng canxi trong dịch ngoài tế bào và tổ chức mềm ở người bình thường không quá 10g. Canxi ngoài xương cần thiết cho các hoạt động thần kinh cơ và quá trình đông máu.
Canxi có nhiều trong các loại thực phẩm: Sữa và các chế phẩm từ sữa, các loại hải sản tôm, cua, cá và một số loại rau xanh: cải bó xôi, rau dền, súp-lơ xanh, các loại đậu đỗ... Tuy nhiên, do thói quen ăn uống không đa dạng và nhất là thói quen không uống sữa và ăn các chế phẩm từ sữa nên chế độ ăn của nhiều người Việt chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu canxi hàng ngày của cơ thể.
Phụ nữ nuôi con bú nên bổ sung canxi đầy đủ thông qua thực phẩm là tốt nhất.
Bổ sung thế nào cho phụ nữ nuôi con bú
Nhu cầu canxi ở bà mẹ nuôi con bú là cao nhất so với các nhóm tuổi và tình trạng sinh lý. Theo nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam của Viện Dinh dưỡng Bộ Y tế năm 2016 thì nhu cầu canxi của phụ nữ nuôi con bú là 1.300mg canxi nguyên tố/ngày. Vì vậy, việc bổ sung thêm canxi cho phụ nữ nuôi con bú là cần thiết vì chế độ ăn của bà mẹ nuôi con bú thường không đáp ứng đủ nhu cầu canxi hàng ngày. Ngay cả khi con không bị còi xương, bà mẹ vẫn cần bổ sung canxi.
Thực ra, lượng canxi bài tiết qua sữa mẹ cũng không nhiều, việc bổ sung canxi khi nuôi con bú chủ yếu là tốt cho bà mẹ, vì suốt thời kỳ mang thai bà mẹ đã bị mất lượng canxi khá nhiều, xương có thể đã bị thưa và xốp, vì vậy, bổ sung canxi có tác dụng phòng ngừa bệnh loãng xương sau này. Trừ trường hợp bà mẹ uống được 2 - 3 ly sữa/ngày và ra phơi nắng đều đặn vào buổi sáng thì có thể không cần bổ sung.
Trên thị trường có nhiều loại canxi, loại canxi gluconat hấp thu tốt hơn canxi cacbonat, vì vậy, các bác sĩ thường khuyên phụ nữ nuôi con bú lựa chọn loại này, thuốc ở dạng nước hay dạng viên đều được. Loại canxi cacbonat khó hấp thu hơn và thường gây trướng hơi, đầy bụng... Vì vậy, những bà mẹ có tiền sử bệnh dạ dày nên tránh dùng loại canxi này.
Nếu dùng loại canxi đơn thuần thì cần phải uống thêm vitamin D theo chỉ dẫn của bác sĩ, còn nếu dùng loại phối hợp với vitamin D rồi thì không cần phải uống vitamin D nữa. Lượng vitamin D cần thiết ở phụ nữ cho con bú là 800 UI/ ngày.
Điều cần lưu ý là nên uống canxi vào buổi sáng sau ăn 1 - 2 giờ, uống nhiều nước để phòng ngừa sỏi đường tiết niệu, không nên uống chung canxi với sắt hoặc kẽm vì sẽ gây ức chế hấp thu canxi. Không uống canxi cùng với sữa và các sản phẩm của sữa vì dễ gây lắng đọng canxi tại ruột.
Ngoài ra, hiện nay, canxi ngoài dạng thuốc uống bổ sung, các nhà sản xuất cho thêm vào nhiều loại sữa công thức và thực phẩm chức năng nếu không để ý có thể bổ sung quá nhiều canxi. Thừa canxi gây vôi hóa, xơ hóa mạch máu, sỏi ở một số cơ quan. Không nên bổ sung quá 500mg canxi nguyên tố trong 1 lần vì cơ thể không thể hấp thu một lượng canxi nhiều hơn trong 1 lần.
Các biện pháp phòng chống thiếu hụt canxi
Để phòng chống thiếu canxi, cần thực hiện một số biện pháp sau:
Chế độ ăn đa dạng các loại thực phẩm: Sử dụng thực phẩm giàu canxi như tôm, cua, cá, ốc, vừng, đậu nành, mộc nhĩ, rau ngót, các loại sữa và chế phẩm từ sữa... Sữa và những chế phẩm từ sữa như sữa chua, pho-mát là nguồn cung cấp protein, canxi, vitamin và các chất khoáng với chất lượng cao và dễ hấp thu. Sử dụng các thực phẩm có bổ sung canxi.
Thay đổi những thói quen ăn uống có lợi cho hấp thu canxi như hạn chế cà phê, rượu và muối vì những chất này thường kìm hãm khả năng hấp thu canxi.
Chế độ ăn cần đáp ứng đủ protein so với nhu cầu protein theo khuyến nghị. Nếu chế độ ăn có quá nhiều protein so với nhu cầu khuyến nghị sẽ làm cho cơ thể tăng nguy cơ thiếu canxi. Khẩu phần ăn có quá nhiều protein sẽ tăng đào thải canxi qua đường tiết niệu và làm tăng nguy cơ sỏi thận.
Hàng ngày, nên dành ít nhất 10 - 20 phút để tắm nắng giúp cơ thể hấp thụ được nhiều vitamin D qua da, đồng thời khẩu phần ăn có đủ dầu mỡ để vitamin D được hấp thu qua đường tiêu hóa tốt hơn.
