Khi nghĩ tới rối loạn sàn chậu như tiểu không kiểm soát, trào ngược bàng quang, sa tạng chậu hoặc đau vùng chậu nhiều người thường mặc định "chỉ xảy ra sau sinh hoặc tuổi mãn kinh". Thực tế, các nghiên cứu gần đây cho thấy một tỷ lệ không nhỏ phụ nữ chưa từng sinh con (nulliparous) cũng có dấu hiệu rối loạn sàn chậu: yếu, căng hoặc mất kiểm soát cơ vùng đáy chậu. Việc nhận thức sớm và can thiệp hợp lý giúp phòng tránh tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn sau này.
Khám và tập luyện phục hồi cơ sàn chậu giúp phụ nữ trẻ phòng ngừa rối loạn vùng chậu hiệu quả.
Vì sao rối loạn sàn chậu xảy ra ở người chưa sinh con?
1. Yếu tố cơ sinh học và cấu trúc
Nghiên cứu siêu âm 4D định lượng cho thấy, ở phụ nữ chưa sinh con, diện tích lỗ nâng cơ mu cụt (levator hiatal area) có thể tăng theo tuổi và chỉ số khối cơ thể (BMI) — tức là sự "giãn" cơ sàn chậu có thể xuất hiện từ trước khi trải qua sinh nở.
Một khảo sát khác cho thấy phụ nữ chưa sinh có khả năng cơ sàn chậu khỏe hơn so với người sinh rồi, tuy nhiên không có nghĩa là "không nguy cơ" vì nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng.
Ngoài ra, việc luyện tập thể thao cường độ cao (chẳng hạn nhảy dây, cử tạ, tập gym hợp cường độ mạnh) hoặc giữ tư thế lâu, tăng áp lực ổ bụng và có thể làm tổn thương hoặc quá tải cơ sàn chậu.
2. Yếu tố lối sống và thói quen
- Thừa cân, béo phì: tăng áp lực ổ bụng, lâu ngày gây tải lớn lên sàn chậu.
- Táo bón mãn: rặn nhiều, căng cơ hậu môn – trực tràng và cơ sàn chậu.
- Ho mãn, nâng vật nặng, ngồi nhiều hoặc vận động không đúng tư thế đều có thể là "thủ phạm" gây căng thẳng vùng đáy chậu.
- Thiếu kiến thức về cơ sàn chậu: khảo sát cho thấy hơn 90% phụ nữ chưa sinh con đánh giá kiến thức về vùng sàn chậu rất thấp — nhiều người không biết bài tập Kegel hay cách kiểm soát cơ đáy chậu.
3. Yếu tố tâm lý và thần kinh
Rối loạn cơ đáy chậu có thể liên kết với đau vùng chậu mãn tính, căng cơ, co thắt (hypertonic) hoặc ngược lại là suy yếu (hypotonic).
Nghiên cứu cho thấy: phụ nữ <40 tuổi có tỷ lệ cơ sàn chậu "rối loạn" (như co thắt/dysfunction) cao hơn so với nhóm lớn tuổi, đặc biệt khi đi kèm triệu chứng tiểu khó, đau khi giao hợp hoặc đau vùng chậu.
Phụ nữ chưa sinh con vẫn có thể gặp rối loạn sàn chậu do lối sống, thói quen vận động hoặc stress kéo dài.
Các dấu hiệu cảnh báo đừng bỏ qua
Một số triệu chứng bạn nên lưu ý, đặc biệt nếu chưa sinh con nhưng thấy xuất hiện một hoặc nhiều vấn đề sau:
- Tiểu gấp, tiểu nhiều lần, cảm giác chưa hết tiểu hoặc tè lắt nhắt khi ho, hắt hơi, cười.
- Cảm giác "nặng" hoặc "trong" vùng đáy chậu, bụng dưới trễ hơn bình thường, đặc biệt khi đứng lâu hoặc vận động mạnh.
- Đau hoặc khó chịu khi quan hệ tình dục, hoặc cảm giác không thoải mái vùng tầng sinh môn.
- Táo bón mãn, rặn nhiều hoặc cảm giác không rặn hết phân.
- Hoạt động thể thao, nâng vật nặng hay tập cường độ cao gây ra kích thích vùng chậu, âm ỉ hoặc đau vùng đáy chậu.
- Mặc dù chưa sinh con, nhưng vẫn xuất hiện triệu chứng tiểu không kiểm soát hoặc cảm giác "ổ bụng" yếu.
- Nếu một hoặc nhiều dấu hiệu trên xuất hiện, bạn nên khám sớm để đánh giá chức năng sàn chậu đúng mức — tốt hơn là chờ đến khi có sinh và gặp vấn đề nặng hơn.
Chẩn đoán và đánh giá
Việc đánh giá rối loạn sàn chậu ở phụ nữ chưa sinh con nên gồm:
- Khai thác tiền sử: hoạt động thể thao, nghề nghiệp, thói quen vệ sinh, tiểu tiện, đại tiện, quan hệ tình dục…
- Khám lâm sàng: khám vùng đáy chậu, đánh giá cơ sàn chậu (khả năng co, cảm giác cứng hoặc căng), tư thế đứng và vận động.
- Đánh giá bằng thiết bị: siêu âm 4D, đo lực cơ sàn chậu, kiểm tra co thắt cơ khi gắng sức hoặc ho.
- Khi cần thiết: chuyển tới chuyên khoa phục hồi chức năng sàn chậu, hoặc bác sĩ phụ khoa – tiết niệu – vô sinh nếu có triệu chứng điều hòa sinh sản.
Hướng điều trị và phòng ngừa
Phòng ngừa
- Duy trì cân nặng hợp lý: tránh béo phì, giảm tải cho sàn chậu.
- Tập thể dục đúng tư thế: tránh nâng vật nặng quá sức, tuyệt đối không rặn mạnh khi táo bón, luyện tập hợp lý cơ core và sàn chậu.
- Kiểm soát táo bón: uống đủ nước, tăng chất xơ, vận động thường xuyên.
- Thông tin kiến thức cơ sàn chậu: biết cách thả lỏng cơ sàn chậu – nhiều người bị "co thắt" do tập Kegel sai cách.
Điều trị
Tập luyện cơ sàn chậu: dưới hướng dẫn PT chuyên về sàn chậu. Ở nhiều nghiên cứu, chỉ cần vài tuần luyện tập giúp cải thiện khả năng co cơ, giảm triệu chứng.
Thả lỏng cơ sàn chậu: nếu cơ bị căng, vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn giãn cơ, massage cơ vùng chậu, thay vì chỉ tập Kegel.
Can thiệp y tế: nếu cơ sàn chậu suy yếu nhiều hoặc rối loạn nặng, bác sĩ có thể đề nghị thiết bị hỗ trợ sinh lý hoặc phẫu thuật nhỏ trong trường hợp sa tạng chậu dù chưa sinh nhưng có nguy cơ cao.
Hỗ trợ tâm lý và giáo dục: xử lý nỗi sợ, xấu hổ, giúp người bệnh hiểu cơ thể mình để chủ động hơn.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Người bệnh nên tìm đến chuyên gia khi:
- Triệu chứng ảnh hưởng lớn tới đời sống, công việc hoặc quan hệ tình dục.
- Tiểu không kiểm soát hoặc sa tạng vùng chậu (cảm giác khối "lồi ra" vùng âm đạo) dù chưa từng sinh.
- Sau khi luyện tập tích cực vẫn không cải thiện hoặc triệu chứng tăng lên.
- Có tiền sử phẫu thuật vùng chậu, hóa – xạ trị hoặc bệnh lý thần kinh – tiểu tiện.
Rối loạn sàn chậu ở phụ nữ chưa sinh con không phải là chuyện hiếm nhưng thường bị xem nhẹ, thậm chí bỏ qua vì nhiều người nghĩ "chưa sinh nên không bị". Tuy nhiên, nhiều yếu tố lối sống, vận động, cấu trúc cơ thể và sinh hoạt có thể tác động sàn chậu từ sớm. Việc nhận diện đúng dấu hiệu và can thiệp sớm bằng cách tập luyện phù hợp, kiểm soát cân nặng và táo bón sẽ giúp người bệnh duy trì sức khỏe vùng chậu tốt — bảo vệ sự tự tin, vận động và chất lượng cuộc sống hiện tại lẫn tương lai.
