Đây là bệnh rất hay gặp, chiếm tỷ lệ tương đối cao trong số bệnh nhân điều trị hàm mặt ở mọi lứa tuổi.
Thói quen vệ sinh răng miệng kém là một trong những nguyên nhân dẫn đến sưng hàm, sưng mặt do viêm nhiễm vùng hàm mặt. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Mặc dù kháng sinh là sự lựa chọn ưu tiên cho nhiều trường hợp, song có những bệnh lý vẫn phải phẫu thuật.
Những nguyên nhân thường gặp
Do răng: Các viêm nhiễm do răng thường tiến triển theo các con đường sau: Có thể bắt đầu từ một răng sâu không được hàn (trám) gây viêm tủy răng và biến chứng viêm quanh chóp răng. U hạt hoặc nang chân răng nhiễm khuẩn lan sang tổ chức phần mềm. Răng sang chấn do tai nạn hoặc nghề nghiệp, hoặc do khớp cắn mòn không đều dẫn tới hoại tử tủy răng gây viêm mô tế bào. Tai nạn do mọc răng: răng sữa, răng vĩnh viễn và đặc biệt là răng khôn (răng số 8), gây viêm nhiễm tại vùng răng mọc và có thể lan rộng. Nhổ răng gây sang chấn huyệt ổ răng gây viêm ổ răng sau nhổ.
Vệ sinh răng miệng hàng ngày, đúng cách phòng viêm nhiễm hàm mặt.
Do điều trị: Khi điều trị tủy răng, các tổ chức nhiễm khuẩn, hóa chất hoặc chất hàn có thể qua lỗ chóp răng gây viêm quanh chóp răng; làm răng giả tháo lắp không đúng kỹ thuật làm tổn thương hàm, sang chấn phần mềm gây viêm loét hoặc làm mủ tại chỗ; các cầu chụp răng không chuẩn kích cỡ hoặc không đúng vị trí làm cho dễ giắt thức ăn lâu ngày gây viêm nhiễm vùng quanh răng; biến chứng sau các loại phẫu thuật hàm mặt: các phẫu thuật nha chu, cắm ghép implant...
Nguyên nhân khác: Bội nhiễm từ các u - nang xương hàm; Các chấn thương hàm mặt: gãy xương hàm, gãy hở, các vết thương phần mềm mặt, giập nát, dị vật, vết thương do động vật cắn; nhiễm khuẩn các tuyến nước bọt: sỏi tuyến nước bọt gây viêm phần mềm; nhiễm khuẩn da, niêm mạc, nhọt ở mặt, đinh râu, viêm nang lông...; viêm amidan gây áp-xe quanh amidan, thành họng...
Ngoài các nguyên nhân trên còn có các yếu tố thuận lợi tạo điều kiện gây ra viêm nhiễm lan nhanh như: mạch máu phong phú, đặc biệt là hệ thống tĩnh mạch mặt có vòng nối rất đa dạng và nối trực tiếp với hệ thống tĩnh mạch nội sọ. Hệ thống bơm của các cơ vùng mặt rất đa dạng, tạo điều kiện cho các yếu tố viêm nhiễm lan đi và biểu hiện ở các vị trí xa hơn so với vị trí gây bệnh (di cư). Hơn nữa, miệng là cửa ngõ đi vào của thức ăn, tiếp xúc đa dạng với môi trường nên dễ nhiễm khuẩn. Vi khuẩn trong môi trường miệng phong phú, đặc biệt là vi khuẩn yếm khí (gram âm).
Điều trị
Các trường hợp bị viêm nhiễm vùng hàm mặt đều phải xác định được vùng tổn thương, đánh giá vị trí rò mủ, xác định nguyên nhân gây viêm nhiễm. Những trường hợp viêm nhiễm nặng phải rạch dẫn lưu mủ ra ngoài miệng, đường rạch phải đủ rộng, trực tiếp vào ổ mủ, mọi ngóc ngách, bơm rửa nhiều lần bằng dung dịch nước muối sinh lý hoặc thuốc sát khuẩn. Đặt dẫn lưu và bơm rửa hằng ngày qua dẫn lưu. Xử lý triệt để các nguyên nhân gây bệnh.
Dùng phối hợp nhiều kháng sinh, đặc biệt các kháng sinh chống vi khuẩn Gr (-), yếm khí. Tốt nhất là dùng theo kháng sinh đồ. Có thể dùng thêm thuốc giảm đau trong những trường hợp đau nhiều qua đường uống hoặc đường tĩnh mạch. Nâng cao thể trạng: bồi phụ nước, điện giải (vì bệnh nhân sốt, đau, không ăn được).
Vệ sinh răng miệng hàng ngày sau mỗi bữa ăn, ít nhất trong thời gian 2-5 phút; khám răng miệng và lấy cao răng định kỳ 6 tháng một lần; xử lý các răng sâu nếu có; điều trị triệt để các viêm nhiễm vùng miệng họng do răng và do các nguyên nhân khác; dùng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý điều trị và không nên đến những nơi điều trị không đúng chuyên khoa răng hàm mặt.