Bình thường, thử khí không gây bệnh. Nhưng khi nắng nóng quá độ (thử khí thái quá), vượt quá sức chịu đựng của cơ thể con người, thì nó sẽ biến thành tác nhân gây bệnh, gọi là “thử tà”.
Bệnh do nắng nóng quá mức (thử tà) gây nên có nhiều loại. Trong số đó, cần đặc biệt chú ý dự phòng và trị liệu kịp thời một loại bệnh cấp tính, có thể nguy hiểm đến sinh mạng, mà Đông y gọi là “thử ôn”.
Để phòng ngừa và chữa trị thử ôn trong những tháng hè, Đông y thường sử dụng 2 bài thuốc có tác dụng giải thử thanh nhiệt và ích khí sinh tân, cụ thể như sau:
Bài thuốc dự phòng
Thanh lạc ẩm gia giảm: dùng lá sen tươi 8g, tây qua (vỏ xanh dưa hấu) 10g, bạch biển đậu (đậu ván trắng) 10g, búp tre (hoặc lá tre bánh tẻ) tươi 8g, kim ngân hoa (hoặc dây kim ngân) 8g, sắc với nước, uống thay trà trong ngày.
Đây là một trong số các bài thuốc kinh điển của Đông y cổ truyền, có tác dụng dự phòng thử ôn rất tốt. Vào những ngày hè nắng nóng, ta nên kiếm những vị thuốc nói trên, sắc nước uống thay trà hằng ngày. Trường hợp bị sốt, da nóng ran, chỉ cần thêm sinh thạch cao (thạch cao chưa nung) 30-40g, cùng sắc uống, là có thể ngăn chặn được bệnh.
Sử dụng một số vị thuốc nam sắc uống thay trà hằng ngày.
Bài thuốc trị liệu
Thanh thử ích khí thang gia giảm: Dùng sâm nam hoặc sâm bố chính 12g (nếu có sâm Ngọc Linh hoặc sâm Cao ly càng tốt, khi đó chỉ dùng 6-8g), thạch hộc 15g, mạch môn đông (củ tóc tiên) 10g, búp tre (hoặc lá tre bánh tẻ) tươi 15g, hà ngạnh (cuống lá sen) 15g, kim ngân hoa (hoặc dây kim ngân) 12g, tây qua thúy y (vỏ xanh dưa hấu), gạo tẻ 15g, cam thảo 4g, sắc với nước, uống thay trà trong ngày.
Cũng là một bài thuốc kinh điển. Có tác dụng thanh thử (trừ thử tà) ích khí sinh tân (tăng cường cơ năng sinh lý, chống mất nước). Dùng trong trường hợp đã nhiễm bệnh, biểu hiện: sốt cao, phiền khát, mồ hôi nhiều, người mệt mỏi, tinh thần uể oải, tiểu sẻn đỏ, mạch hồng đại (mạch to, như sóng cuộn).
Ngoài loại bệnh nhiệt cấp tính gọi là “thử ôn” nói trên, trong những ngày hè, cơ thể dễ bị cảm nhiễm những loại tà khí khác, như “thấp tà”, “hàn tà”, “hỏa tà”... dẫn tới những chứng bệnh, với chứng trạng bệnh lý khác. Do đó, nếu thấy bệnh có những biểu hiện không giống những triệu chứng của “thử ôn” mô tả ở trên, cần tìm đến thầy thuốc chuyên khoa, để có thể chữa trị kịp thời và có hiệu quả.