Trong thời gian gần đây, xuất hiện một phong trào không biết là vui hay là buồn trong đào tạo sau đại học, đặc biệt là trong lĩnh vực Y học là mọi người đua nhau thi và làm luận án tiến sĩ Y học.
Có nhiều bác sĩ công tác trong những lĩnh vực chẳng cần gì đến bằng tiến sĩ cũng cố gắng thi, cố gắng học để rồi sau bao nhiêu vất vả khổ ải có được một tấm bằng tiến sĩ Y học về một chuyên ngành chẳng giúp gì cho công việc của mình.
Trong giới bạn bè là bác sĩ Y khoa, ai ai cũng cố gắng lấy về cho mình một tấm bằng tiến sĩ hoặc ít nhất là thạc sĩ, để in vào name card bên cạnh cái tên của mình. Đã có những bệnh viện lớn, trong 12 bác sĩ thì có tới 11 tiến sĩ, một thạc sĩ chẳng có ai là bác sĩ chuyên khoa cả, mặc dù chức năng chính của khoa này là điều trị cho bệnh nhân, công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học chỉ là hàng thứ yếu.
Ở các nước tiên tiến trên thế giới như: Pháp, Mỹ, Đức… trong đào tạo Y khoa sau đại học luôn có một chính sách phân định rất rạch ròi. Việc đào tạo thạc sĩ hay tiến sĩ Y học chỉ dành cho các ngành nghiên cứu và các chức danh giảng dạy ở trường đại học. Còn trong thực hành bệnh viện hàng ngày, họ chú ý đến đào tạo thực hành bằng cách tăng cường huấn luyện bác sĩ nội trú bệnh viện. Tất cả những thầy thuốc muốn làm bác sĩ chuyên khoa hay làm việc ở các bệnh viện đều phải tốt nghiệp bác sĩ nội trú. Những bác sĩ khác không tốt nghiệp bác sĩ nội trú thì làm bác sĩ gia đình sau khi học qua khóa huấn luyện về bác sĩ gia đình. Còn những bác sĩ nào học xuất sắc có thể được giữ ở lại trường học thêm làm công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Các chức danh này phần lớn dành cho các ngành cận lâm sàng, do đó rất khó tìm một tiến sĩ Y học ở các chuyên khoa lâm sàng. Việc phân công này rất hợp lý và việc đào tạo này rất liên tục, không cần thâm niên, do đó ngành khoa học của nước họ có được những nhà nghiên cứu khoa học rất trẻ có đủ nhiệt tình và kiến thức để đi sâu vào các lĩnh vực cần nghiên cứu.
Một bác sĩ muốn làm công tác điều trị tại bệnh viện phải có bằng chuyên khoa, bằng này thiên về thực hành. Khi đào tạo, các thầy cũng chú trọng công tác thực hành hơn là về lý thuyết. Ở Mỹ, muốn phẫu thuật cho một bệnh nhân, phẫu thuật viên phải có bằng chuyên khoa, bằng tiến sĩ hay thạc sĩ Y học không có giá trị gì trong thực hành điều trị cho bệnh nhân tại bệnh viện cả. Một tiến sĩ Y học dù giỏi cách mấy cũng không được phép điều trị cho bệnh nhân, đặc biệt là phẫu thuật cho bệnh nhân nếu không có bằng chuyên khoa đi kèm.
Việc nhập nhằng trong đào tạo y khoa sau đại học sẽ gây nhiều tốn kém và lãng phí cho người đi học và cho đất nước. Sự lãng phí này không chỉ là lãng phí thời gian mà còn lãng phí về kiến thức. Học những điều mà sau khi có bằng không áp dụng được hay không cần áp dụng.
Chính vì vậy, việc thay đổi quan niệm trong đào tạo Y khoa sau đại học cho phù hợp với thông lệ quốc tế với kinh nghiệm của các nước đi trước là một đòi hỏi cấp thiết trong cải cách giáo dục hiện nay. Việc thay đổi quan niệm này không phải chỉ trong những người quản lý hay hoạch định chính sách mà ngay trong cả những thầy thuốc chúng ta, những người muốn đi học để nâng cao trình độ.
PGS.TS. NGUYỄN HOÀI NAM
