1. Cách HIV lây truyền qua quan hệ tình dục
HIV là một trong những bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tại Việt Nam, tỷ lệ lây truyền HIV qua đường tình dục tăng trong những năm gần đây và trở thành đường lây chính.
Thống kê số liệu giám sát dịch HIV cho thấy, trong giai đoạn 2021-2024, lây truyền HIV qua đường tình dục chiếm tỷ lệ cao nhất, đạt đỉnh 82,8% (2022) và ở mức 73,6% năm 2024.
HIV lây truyền qua quan hệ tình dục khi có sự tiếp xúc trực tiếp giữa các dịch cơ thể có chứa virus của người nhiễm và niêm mạc hoặc vết thương hở trên cơ thể của người không nhiễm.
Virus HIV có nồng độ cao trong các dịch cơ thể như: Tinh dịch và dịch trước xuất tinh, dịch âm đạo và dịch trực tràng, máu.
Trong quá trình quan hệ tình dục, nếu một trong hai người nhiễm HIV và không có biện pháp bảo vệ, virus sẽ xâm nhập vào cơ thể đối phương thông qua các vết xước, vết loét và niêm mạc.
Khi quan hệ tình dục, đặc biệt là quan hệ qua đường hậu môn, niêm mạc rất dễ bị tổn thương tạo điều kiện cho virus xâm nhập. Virus cũng có thể đi qua lớp niêm mạc mỏng của dương vật, âm đạo để vào máu.
Quan hệ tình dục không an toàn là nguyên nhân phổ biến lây truyền HIV.
2. Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tình dục
Nguy cơ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục không phải lúc nào cũng giống nhau mà phụ thuộc vào một số yếu tố:
Quan hệ qua đường hậu môn: Quan hệ qua đường hậu môn có nguy cơ lây nhiễm cao nhất vì niêm mạc trực tràng mỏng và dễ bị tổn thương.
Mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs): Người mắc các bệnh STIs (như lậu, giang mai, mụn rộp) có vết loét hoặc viêm nhiễm làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV.
Tải lượng virus HIV: Người nhiễm HIV nếu không được điều trị hoặc mới điều trị thì tải lượng virus trong máu và dịch sinh dục rất cao, nguy cơ lây truyền sẽ lớn hơn. Ngược lại, những người đang điều trị ARV đều đặn và có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện thì gần như không có khả năng lây truyền qua đường tình dục.
Sử dụng rượu bia, chất kích thích: Việc sử dụng các chất kích thích có thể làm giảm khả năng kiểm soát hành vi dẫn đến quan hệ tình dục không an toàn.
3. Quan hệ tình dục an toàn để phòng ngừa lây nhiễm HIV
Các bạn trẻ đừng quên bảo vệ bản thân khỏi HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) là việc làm cực kỳ quan trọng và không hề khó khăn. Cách hiệu quả nhất chính là thực hiện quan hệ tình dục an toàn, điều này không chỉ là bảo vệ cơ thể, mà còn thể hiện sự tôn trọng và trách nhiệm với bản thân và người yêu thương. Hãy thảo luận thẳng thắn với bạn tình về việc sử dụng bao cao su, lịch sử sức khỏe của cả hai và tôn trọng quyết định của nhau. Việc quyết định khi nào, ở đâu và có quan hệ hay không là quyền của bạn. Hãy nhớ rằng quan hệ tình dục an toàn là lựa chọn thông minh và trưởng thành nhất.
Đầu tiên và quan trọng nhất, hãy luôn sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên trong mỗi lần và mỗi kiểu quan hệ (miệng, hậu môn, âm đạo). Có một số biện pháp đã được chứng minh là hiệu quả trong việc ngăn chặn lây nhiễm HIV qua đường tình dục.
Sử dụng bao cao su đúng cách
Đây là phương pháp đơn giản, hiệu quả và phổ biến nhất để phòng ngừa HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Bao cao su chính là "áo giáp" ngăn chặn sự lây truyền của HIV. Việc sử dụng bao cao su đúng cách và thường xuyên trong mỗi lần quan hệ tình dục là rất quan trọng.
Sử dụng bao cao su đúng cách là phương pháp đơn giản và hiệu quả để phòng ngừa lây nhiễm HIV.
Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP)
Đây là phương pháp dùng thuốc để giảm nguy cơ nhiễm HIV cho những người chưa bị nhiễm nhưng có nguy cơ cao do quan hệ tình dục hoặc dùng chung kim tiêm... Nếu dùng đủ liều và đúng cách, hiệu quả có thể rất cao. Theo CDC Hoa Kỳ, nếu sử dụng đúng cách, PrEP có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV qua đường tình dục đến khoảng 99%.
Điều trị bằng thuốc ARV
Đối với người đã nhiễm HIV, việc tuân thủ điều trị ARV đều đặn giúp giảm tải lượng virus trong máu xuống dưới ngưỡng phát hiện. Khi đó người nhiễm HIV sẽ không lây truyền HIV qua đường tình dục cho bạn tình âm tính.
Xét nghiệm HIV định kỳ
Hãy chủ động xét nghiệm HIV định kỳ để luôn biết rõ tình trạng sức khỏe của mình; đây là bước cực kỳ cần thiết để bảo vệ cả bạn và bạn tình. Xét nghiệm là cách duy nhất để biết tình trạng HIV của bản thân. Việc xét nghiệm định kỳ giúp phát hiện sớm để được điều trị kịp thời, đồng thời giúp mỗi người có ý thức hơn trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa cho bạn tình.
4. Lợi ích kép khi quan hệ tình dục an toàn
Việc thực hiện quan hệ tình dục an toàn mang lại lợi ích kép cực kỳ quan trọng:
Lợi ích thứ nhất là bảo vệ sức khỏe cá nhân: Quan hệ tình dục an toàn giúp các em tránh tái nhiễm HIV với chủng virus kháng thuốc hoặc chủng khác, điều này có thể làm phức tạp quá trình điều trị hiện tại và giảm hiệu quả của thuốc ARV. Đồng thời, việc sử dụng bao cao su còn giúp phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) khác như giang mai, lậu, những bệnh có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng hơn khi hệ miễn dịch đã yếu.
Lợi ích thứ hai là bảo vệ cộng đồng và bạn tình: Quan hệ tình dục an toàn là sự thể hiện trách nhiệm, giúp các em ngăn ngừa lây truyền HIV sang bạn tình âm tính. Đặc biệt, nếu các em tuân thủ điều trị ARV hiệu quả, việc đạt được tải lượng virus không phát hiện sẽ đảm bảo nguyên tắc cốt lõi "Không Phát Hiện = Không Lây Truyền" (K=K), củng cố sự tự tin và xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
Việc truyền thông quan hệ tình dục an toàn cho trẻ em và vị thành niên nhiễm HIV cực kỳ quan trọng, giúp các em bảo vệ chính mình khỏi tái nhiễm HIV hoặc mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) khác.
Đồng thời, truyền thông hiệu quả sẽ trang bị kiến thức để các em ngăn ngừa lây truyền HIV cho bạn tình, từ đó thúc đẩy trách nhiệm và xây dựng mối quan hệ lành mạnh. Điều này còn giúp các em cảm thấy tự tin và được trao quyền để đưa ra các quyết định tình dục an toàn cho tương lai.
