Phòng ngừa viêm phổi ở trẻ

Viêm phổi ở trẻ là gì?

Viêm phổi là một bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng, thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh do các tác nhân nhiễm trùng gây nên phản ứng tổn hại nhu mô phổi. Khi khỏe mạnh, các phế nang của phổi sẽ chứa không khí, nhưng khi bị viêm phổi, chúng bị viêm nhiễm, chứa đầy mủ và dịch. .

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi. Ước tính tại các nước đang phát triển, mỗi năm có khoảng 150 triệu trẻ bị viêm phổi, trong đó có đến 11 triệu trẻ phải nhập viện điều trị tích cực. Trung bình, cứ 43 giây lại có ít nhất một bệnh nhi tử vong do viêm phổi.

Theo thống kê, mỗi năm nước ta có khoảng 2,9 triệu lượt trẻ bị viêm phổi. Do đó, việc chủ động phòng ngừa và trang bị kiến thức về bệnh là "chìa khóa" quan trọng để bảo vệ con.

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em

THS.BS.CKI Trần Thị Mai Trinh - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, việc nắm rõ các triệu chứng viêm phổi ở trẻ em giúp phụ huynh dễ dàng phân biệt bệnh với các bệnh hô hấp khác, từ đó phát hiện và điều trị sớm ngay từ giai đoạn đầu.

Giai đoạn sớm

Để nhận biết trẻ có bị viêm phổi hay không, phụ huynh có thể quan sát hơi thở và nhịp thở của trẻ. Triệu chứng thở nhanh là dấu hiệu xuất hiện sớm nhất, có thể dễ dàng phát hiện tại nhà bằng cách đếm nhịp thở khi trẻ nằm im và không sốt. Cụ thể, nhịp thở được coi là nhanh nếu vượt quá 60 lần/phút ở trẻ dưới 2 tháng tuổi; trên 50 lần/phút ở trẻ từ 2 tháng đến dưới 12 tháng tuổi; và trên 40 lần/phút ở trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi.

Ngoài ra, trẻ bị viêm phổi còn có các triệu chứng khác như sốt cao trên 39 độ C, mệt mỏi, li bì, khó thở, ho khan hoặc ho có đờm, da xanh xao, môi nhợt nhạt. Trẻ cũng có thể đau bụng, tức ngực, bú kém, nôn trớ, hoặc tiêu chảy.

Giai đoạn nặng

Theo THS.BS.CKI Trần Thị Mai Trinh, khi bệnh không được điều trị kịp thời, có thể diễn tiến sang giai đoạn nặng với các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Trẻ sốt cao kéo dài không hạ sau khi đã dùng thuốc hạ sốt. Có thể xuất hiện triệu chứng rút lõm lồng ngực, tức là phần dưới lồng ngực bị lõm khi trẻ hít vào. Dấu hiệu này thường chỉ xảy ra ở trẻ dưới 2 tuổi. Ở trẻ lớn hơn, có thể thấy các triệu chứng thở nhanh và co kéo các cơ hô hấp. Ngoài ra, da trẻ có thể nhợt nhạt, tím tái. Các triệu chứng khác bao gồm thở khò khè, khó thở, đau ngực, đau nhức toàn thân, dấu hiệu mất nước và biếng ăn.

Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Viêm phổi có thể do nhiều tác nhân khác nhau như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng... THS.BS.CKI Trần Thị Mai Trinh cho biết, tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh mà các triệu chứng, mức độ tổn thương và nguy hiểm cũng khác nhau. Viêm phổi ở trẻ dưới 5 tuổi thường do virus như RSV hoặc cúm, thường diễn tiến chậm và ít gây biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể gây biến chứng bội nhiễm vi khuẩn nguy hiểm.

Bên cạnh đó, một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở trẻ bao gồm: sống ở khu vực ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi (nhất là khói thuốc lá), có hệ miễn dịch suy yếu, mắc các bệnh mãn tính (hen suyễn, xơ nang, tim bẩm sinh) hoặc sinh non.

Viêm phổi là một bệnh lý có khả năng lây lan nhanh chóng và nguy cơ bùng phát thành dịch cao. Trẻ có thể nhiễm bệnh khi tiếp xúc với các giọt bắn từ người bệnh qua ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện. Virus và vi khuẩn có thể tồn tại trên các bề mặt, do đó trẻ cũng có thể bị lây nhiễm khi chạm vào các bề mặt này hoặc dùng chung đồ dùng cá nhân.

Để phòng ngừa bệnh viêm phổi, phụ huynh cần chủ động thực hiện các biện pháp sau:

Đầu tiên và quan trọng nhất là trẻ cần được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin theo khuyến cáo của Bộ Y tế, đặc biệt là vắc xin phòng bệnh hô hấp như vắc xin phòng ho gà, phế cầu, cúm, sởi... Việc tiêm phòng giúp tăng đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh, và nếu trẻ có mắc bệnh, diễn biến sẽ nhẹ hơn.

Thứ hai, cha mẹ nên hạn chế cho trẻ đến những nơi đông người, đặc biệt khi có dịch bệnh. Tránh để trẻ hít phải khói bụi, nhất là khói thuốc lá.

Thứ ba, cần đảm bảo vệ sinh cá nhân và môi trường sống. Trẻ nên được tắm rửa sạch sẽ, súc miệng với nước muối sinh lý hàng ngày. Dọn dẹp không gian sống sạch sẽ, thông thoáng.

Cuối cùng, cần giữ ấm cho trẻ đúng cách, đặc biệt là vùng cổ vào mùa lạnh. Đảm bảo trẻ ăn uống đầy đủ, tăng cường rau xanh, trái cây để bổ sung vitamin, tăng đề kháng và tạo thói quen sinh hoạt khoa học với thời gian ngủ nghỉ hợp lý.

Chẩn đoán và điều trị

Theo THS.BS.CKI Trần Thị Mai Trinh, chẩn đoán và điều trị viêm phổi ở trẻ em sớm và đúng cách sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn, rút ngắn thời gian mắc bệnh và tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ viêm phổi, cần đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám.

Bên cạnh khám lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng như: chụp X-quang phổi, xét nghiệm máu, cấy dịch tiết đường hô hấp, đo oxy xung... để tìm nguyên nhân và đánh giá mức độ tổn thương.

Nguyên tắc chính trong điều trị là làm thông thoáng đường thở, hạ sốt, bù đủ dịch, liệu pháp oxy nếu có suy hô hấp và liệu pháp kháng sinh phù hợp. Trẻ có thể được điều trị tại nhà hoặc nhập viện tùy theo mức độ bệnh.

Nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời, trẻ có thể gặp các biến chứng nguy hiểm như: tím tái kéo dài gây thiếu oxy não, áp xe phổi, viêm phổi mãn tính, tràn mủ màng phổi, suy hô hấp, hoặc nhiễm trùng huyết.