Đồ hộp là thực phẩm luôn được ưu tiên sử dụng trong những chuyến đi xa, những lúc bận rộn do ưu điểm tiện lợi và nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu khi mua và sử dụng các loại đồ hộp không cẩn thận, con người có thể bị ngộ độc do ăn phải mầm bệnh phát triển ở trong loại thực phẩm này. Ngộ độc thường được ghi nhận là do bị nhiễm độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum có trong đồ hộp, còn gọi là ngộ độc botulism, có thể gây tử vong.
Độc tố là thủ phạm
Ngộ độc botulism là bệnh ngộ độc thực phẩm mang tính chất cấp tính xảy ra rất nặng, nó có thể phá hủy hệ thần kinh trung ương và gây tử vong cao. Bệnh thường xảy ra sau khi ăn các loại thực phẩm dự trữ được đóng hộp như thịt hộp, cá hộp, pa-tê, xúc xích, rau quả... Bệnh ngộ độc botulism thường do loại vi khuẩn Clostridium botulinum typ A và B gây nên. Nó là trực khuẩn kỵ khí tuyệt đối, tồn tại ở trong đất, phân động vật, ruột cá, từ đó vi khuẩn đột nhập vào thực phẩm.
Nếu sử dụng đồ hộp không đúng cách và an toàn, có thể bị nhiễm độc tố vi khuẩn Clostridium botulinum có trong đồ hộp.
Nhận biết khi bị ngộ độc
Bệnh thường xuất hiện sau khi dùng thực phẩm đóng hộp kém chất lượng mà không đun nóng lại trước khi ăn. Thời gian ủ bệnh thường khoảng từ 6 - 24 giờ, thời gian này ngắn hay dài hoặc có thể sau vài ngày tùy theo lượng độc tố bị nhiễm độc. Sau đó, bệnh xuất hiện với các dấu hiệu lâm sàng chủ yếu là liệt thần kinh do tổn thương thần kinh trung ương và hành tủy. Triệu chứng sớm nhất là liệt mắt, cơ mắt, có biểu hiện song thị như nhìn một hóa hai; bị liệt vòm họng, lưỡi, yết hầu, biểu hiện rối loạn lời nói rồi mất tiếng, mất phản xạ nuốt; bị liệt dạ dày, ruột dẫn đến táo bón, trướng bụng, giảm sự tiết dịch, đôi khi đi tiểu tiện khó... Bệnh nhân có thể không sốt nhưng mạch nhanh, mạch có thể tăng nhanh nhưng nhiệt độ cơ thể vẫn bình thường, có hiện tượng mạch - nhiệt phân ly, biểu hiện của tình trạng nhiễm độc. Bệnh kéo dài khoảng từ 4 - 8 ngày. Nặng có thể hôn mê, bị tử vong vào ngày thứ 3 do liệt trung tâm hô hấp, tim ngừng đập. Tỷ lệ tử vong của bệnh ngộ độc botulism có thể rất cao, chiếm tới 60 - 70% nếu không được phát hiện, xử trí nhanh chóng. Vì vậy, cần phải đưa ngay bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất để được cấp cứu, điều trị kịp thời.
Điều trị và phòng bệnh
Tất cả các trường hợp nhiễm C. botulinum cần được theo dõi sát sao tại các cơ sở y tế để theo dõi tiến triển của dấu hiệu liệt cơ. Thuốc có hiệu quả nhất hiện nay đang được sử dụng là globulin miễn dịch botulism dùng đường tiêm tĩnh mạch (Botulism Immune Globulin Intravenous Human - BIG-IV). Kháng độc tố C. botulinum được chiết xuất từ ngựa cũng thường được sử dụng với liều từ 50.000 - 100.000 đơn vị. Khi đã có biểu hiện suy hô hấp, hết sức chú ý các dấu hiệu ho khạc, thở gắng sức bằng các cơ hô hấp phụ... để có chỉ định đặt ống nội khí quản cho thở máy. Tiên lượng của bệnh nhiễm C. botulinum thì tùy theo mức độ liệt cơ. Nếu đã liệt nhiều cơ, nhất là cơ hô hấp, phải thở máy.
Vi khuẩn Clostridium botulinum.
Việc phòng bệnh tốt nhất là cần thận trọng khi đi mua các loại thực phẩm đóng hộp. Trước tiên, người tiêu dùng nên quan tâm đến hình thức bên ngoài của đồ hộp như hộp bị móp méo, rỉ sắt..., mặc dù còn hạn dùng cũng không nên mua vì sản phẩm đã không được bảo quản tốt. Nếu vỏ hộp có hiện tượng bị phồng lên thì phải cảnh giác vì nó đã có khả năng bị hư hỏng do nhiễm độc vi khuẩn Clostridium botulinum, nếu ăn rất dễ gây ngộ độc dẫn đến tử vong. Một điều không thể thiếu được khi mua tất cả các loại thực phẩm có bao bì đóng gói, trong đó có thực phẩm đóng hộp là nên đọc kỹ hạn dùng, số đăng ký chất lượng sản phẩm, cơ sở sản xuất... để thu nhận thêm thông tin và phát hiện hàng giả, hàng kém chất lượng. Một số loại đồ hộp được tân trang, sửa chữa lại hạn dùng rất tinh vi. Nên mua thực phẩm đóng hộp bán ở các siêu thị hoặc các cửa hàng lớn, có uy tín vì ở đó có các chế độ bảo quản, tuân thủ việc bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Không nên mua đồ hộp quá hạn sử dụng. Trường hợp những thực phẩm đóng hộp trong điều kiện có thể dùng được, nếu có nghi ngờ, nên luộc sôi, đun nóng kỹ trước khi dùng để bảo đảm an toàn.
