Khi thời tiết khô hanh và ít độ ẩm, nhất là vào mùa đông, bệnh vẩy nến rất dễ bùng phát. Hiểu để phòng ngừa và điều trị sớm bệnh vẩy nến sẽ tránh cho người bệnh khỏi những phiền toái trong cuộc sống.
Mùa đông dễ làm bùng phát bệnh vẩy nến
Vảy nến là một bệnh da mạn tính, thường gặp ở mọi lứa tuổi, chiếm tỷ lệ 1-2% dân số thế giới, hay gặp ở nam giới. Một số biểu hiện lâm sàng ở da: Hồng ban, tróc vảy, các mảng da bị đỏ, sần sùi, bị viêm; vảy màu trắng bạc hoặc các mảng da màu đỏ; da khô, dễ nứt nẻ và có thể chảy máu, có thể đau nhức các mảng da do bị viêm nhiễm; một số trường hợp có ngứa vùng da bị thương tổn và xung quanh. Nếu là vẩy nến móng thì móng tay, móng chân dày lên, xù xì, thiếu dưỡng và dễ gãy. Nếu là vẩy nến thể khớp thì có thể sưng đau một hoặc nhiều khớp kèm theo với sự bùng phát vẩy nến trên da.
Các vị trí tổn thương của bệnh vẩy nến thường hay xảy ra ở vùng da đầu, rìa chân tóc, đầu gối, cùi chỏ, vùng xương cụt, mặt duỗi cẳng chân, cẳng tay. Đôi khi xuất hiện rải rác khắp cơ thể (vẩy nến giọt) hoặc ở chỗ va chạm trầy xước, chấn thương gọi là hiện tượng Koebner. Tổn thương móng xảy ra khoảng 30-50% các trường hợp bệnh, thường bị nhiều móng, có tính đối xứng, móng dày lên, tăng sừng dưới móng, bề mặt móng lỗ chỗ những điểm lõm (pitting) hoặc có sọc nằm ngang. Tổn thương niêm mạc ít gặp, thường ở qui đầu, vùng âm hộ. Có khoảng 30% bệnh nhân có ngứa.
Tránh xa các đồ ăn và gia vị cay nóng.
Bệnh nhân bị vẩy nến có liên quan đến nhiều yếu tố như di truyền, hút thuốc lá và uống rượu làm nặng bệnh vẩy nến, suy nghĩ lo lắng về gia đình, học tập, lao động nặng nhọc, mất ngủ, chấn thương... làm bệnh khởi phát hoặc nặng thêm. Bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính (hô hấp, tiêu hoá, ngoại khoa, nội tiết...) hay một số thuốc như: Lithium, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc sốt rét, corticosteroid... cũng ảnh hưởng làm khởi phát và tiến triển bệnh vẩy nến.
Ngoài ra, thời tiết hanh khô của mùa đông, nhiệt độ giảm xuống vào mùa lạnh cùng với sự chênh lệch giữa ngày và đêm, độ ẩm giảm còn khiến cho cơ thể giảm tiết mồ hôi và các axit hữu cơ, làm cho da thiếu độ nhờn vốn có tác dụng bảo vệ da, làm cho da trở nên khô ráp, thiếu dưỡng, mẩn đỏ và ngứa ngáy, dễ nhiễm trùng và nguy cơ xuất hiện bệnh vẩy nến vào thời điểm này là rất cao.
Bệnh có điều trị dứt điểm được không?
Bệnh vẩy nến tuy lành tính, không ảnh hưởng đến tính mạng người mắc, nhưng nếu không được điều trị, có thể gây một số biến chứng lên thận, tim mạch và huyết áp, chuyển hóa và tâm lý... Chính vì vậy, việc điều trị kịp thời bệnh vẩy nến là rất quan trọng.
Tuy nhiên, cho đến nay, bệnh vẩy nến vẫn chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn nhưng nếu được khám, phát hiện và có biện pháp điều trị đúng có thể giúp bệnh thuyên giảm, ổn định, lâu dài, người bệnh có thể sống và làm việc bình thường suốt đời mà không nguy hiểm đến tính mạng.
Đối với vẩy nến nhẹ, ít lan rộng: Vẩy nến khu trú ở cùi chỏ, đầu gối có thể kèm theo vài mảng ở da đầu. Bệnh vẩy nến kiểu này ít gây trở ngại chức năng lao động và sinh hoạt. Có thể dùng acid salicylic, corticoids bôi da, calcipotriol, anthraline, gội đầu bằng Polytar shampoo. Ngoài ra, có thể uống acitrétine (soriatane). Acitrétine gây quái thai nên khi cho bệnh nhân nữ uống phải được khuyến cáo nghiêm ngặt. Sự ngừa thai phải được kéo dài ít nhất là 2 tháng sau khi ngừng thuốc retinoid. Thuốc có thể gây khô da - niêm mạc, tăng cholesterol huyết, tăng triglycerid huyết, tăng transaminose, nhưng thường thì sau tháng thứ hai các tác dụng phụ này sẽ dần ổn định.
Vẩy nến nặng lan rộng và tái phát: Methotrexate là một liệu pháp được cho là tốt nhất đối với các bệnh vẩy nến nặng. Tổn thương sẽ sạch sau 4 đến 5 tuần, không kể các bệnh vẩy nến lan rộng và kháng trị liệu cổ điển. Methotrexate còn có thể sử dụng trong các trường hợp vẩy nến đỏ da, vẩy nến mụn mủ và vẩy nến khớp. Sự dung nạp thuốc trên lâm sàng thường là tốt. Nên kiểm soát đều công thức máu, công thức bạch cầu và chức năng gan – thận. Không dùng phối hợp với kháng viêm non steriod, sulfa-methoxazole-trimethopime, cyclosporine hoặc bất kỳ thuốc nào có tương tác với biến dưỡng của acid folic đều chống chỉ định. Không nên dùng methotrexate cho người bệnh vẩy nến nhiễm HIV. Cần làm sinh thiết gan khi một liều tích lũy đạt đến 1,5g, sớm hơn nữa trong trường hợp các yếu tố nguy cơ kèm theo.
Vẩy nến mụn mủ toàn thân, vẩy nến đỏ da và thấp khớp: Điều trị bước đầu nhờ vào methotrexate. Trong trường hợp có chống chỉ định dùng methotrexate, nên sử dụng retinoid, cyclosporine thay thế là phác đồ lựa chọn. Cyclosporine (sandimmun) là một liệu pháp hữu hiệu cho những bệnh vẩy nến nặng và kháng với các liệu pháp khác.Việc sử dụng cyclosporine được chứng minh bằng các hoạt tính của thuốc hướng vào các tế bào lympho CD4 mà người ta biết là nó giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì bệnh vẩy nến và tác dụng trực tiếp của thuốc lên trên chức năng tế bào sừng. Cyclosporine có hiệu quả ở liều lượng từ 3 đến 5 mg/kg/ngày. Không bao giờ nên vượt quá liều 5mg/kg/ngày. Tác dụng phụ ở da được biểu hiện bởi chứng rậm lông và chứng phì đại nướu răng. Tác dụng phụ toàn thân bao gồm chức năng thận, tăng huyết áp và sự ảnh hưởng lên các dòng lympho bào, cần xét nghiệm lặp đi lặp lại lượng creatinin trong huyết tương và đo lường đều đặn mức lọc cầu thận. Các chống chỉ định liên quan đến suy gan – thận, ung thư và tăng huyết áp. Vì nguy cơ độc hại thận nên thời hạn chỉ định dùng thuốc tối đa không nên vượt quá hai năm.
Điều trị phối hợp nên dùng ít nhất 2 loại thuốc, các phác đồ phối hợp có thể như sau: Acitretin PUVA; Methotrexate Calcipotriol; Acitretin Calcipotriol; Cyclosporine Calcipotriol; PUVA Calcipotriol.
Ngoài ra, có một số thuốc mới dưới dạng sản phẩm sinh học được đưa vào sử dụng điều trị vẩy nến: Alefaceft, efalizumab, pimecrolimus, rosiglitazone, tazarotene… Có hiệu quả rất tốt cho vẩy nến thể nặng, nhưng nhược điểm là giá thành còn khá cao.
Khám sức khỏe định kỳ là yếu tố cần thiết trong phòng ngừa bệnh vẩy nến vào mùa đông.
Làm gì để tránh khởi phát bệnh vẩy nến trong mùa đông?
Để tránh bệnh vẩy nến khởi phát trong mùa đông cần lưu ý: Giữ ấm cơ thể, vệ sinh cơ thể sạch sẽ mỗi ngày, cân bằng độ ẩm cho làn da.
Bổ sung độ ẩm cho da, làm mềm mịn da bằng các loại kem dưỡng ẩm. Nếu còn tổn thương da vẩy nến thì duy trì hàng ngày việc bôi thuốc điều trị đặc hiệu kết hợp với bôi các loại sản phẩm mỡ làm mềm da như daivobet kết hợp với mỡ salixilic 5-10%.
Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng: Nên ăn nhiều cá hồi, cá basa, cá trích, cá thu, cá mòi, mè đen, dầu đậu nành, cà rốt, cà chua, bí đỏ, cam, xoài, đu đủ, gấc, ngũ cốc, bông cải xanh, chuối, đậu Hà Lan, lúa mì, cải bắp... Tránh xa các đồ ăn và gia vị cay nóng, thực phẩm chiên xào nhiều dầu mỡ, các loại thức uống có gas, bia rượu và các chất kích thích khác...
Luyện tập thể dục thể thao đều đặn, đảm bảo ngủ đủ giấc, tránh lo lắng, stress giúp hạn chế được sự khởi phát đợt vẩy nến mới. Ngoài ra, việc khám sức khỏe định kỳ là yếu tố cần thiết trong phòng ngừa bệnh vẩy nến vào mùa đông.
