Thực trạng té ngã ở người cao tuổi
Té ngã là một tai nạn bất ngờ rất phổ biến ở NCT. Theo thống kê của Hội đồng Lão khoa quốc gia Hoa Kỳ (NCOA), trong vòng một năm, cứ 4 người trên 65 tuổi thì có 1 người bị té ngã. Một thống kê khác cho thấy tỉ lệ NCT bị té ngã mỗi năm là khoảng 28% - 35% đối với những người có tuổi từ 65 tuổi trở lên và 32% - 42% đối với những người trên 75 tuổi. Trong đó, có hơn 15% NCT bị té ngã trên 2 lần trong năm. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 1,5 - 1,9 triệu NCT bị té ngã mỗi năm, 5% trong số đó phải nhập viện vì các chấn thương. Tại Khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV ĐHYD TP.HCM), mỗi tháng có khoảng 17% người bệnh nhập viện do té ngã hoặc do các biến cố liên quan tới té ngã.
Điển hình, BV ĐHYD TP.HCM tiếp nhận điều trị cho người bệnh H.T.N., 76 tuổi, ngụ tại Vĩnh Long, nhập viện trong tình trạng đau ngực trái nhiều và khó thở. Trong lúc đang đi lại trong nhà bà N. vấp phải đồ chơi của cháu mình, té ngã , khiến ngực và gối trái đập xuống sàn nhà. Bà thấy đau và không thể tự đứng dậy được. Bà N. đau nhiều vùng ngực trái, người nhà cho bà uống thuốc giảm đau paracetamol nhưng không đỡ, đau hông sườn trái ngày càng tăng, kèm thở mệt khiến bà phải nhập viện cấp cứu. Thời điểm nhập viện, bà N. mệt mỏi, khó thở vì đau nhiều, không thể xoay trở hay tự ngồi dậy được. Qua thăm khám, bác sĩ cho biết bà N. bị gãy xương sườn, gãy lún đốt sống ngực và thắt lưng kèm bệnh phổi hạn chế do béo phì, viêm gan C.
Nguyên nhân té ngã ở người cao tuổi
Việc té ngã ở NCT thường xảy ra do nhiều yếu tố kết hợp, trong đó có các yếu tố phổ biến có thể kể đến như:
Yếu cơ: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến yếu cơ ở NCT như thiếu tập thể dục, vận động, do sự suy yếu của hệ thống Cơ - Xương - Khớp theo tuổi tác, di chứng suy yếu cơ sau đột qụy, người bệnh nặng mới khỏi…
Mất thăng bằng: Khi lớn tuổi, khả năng thăng bằng của cơ thể bị suy giảm, NCT có thể bị choáng váng, chóng mặt và mất thăng bằng dẫn đến té ngã mà không rõ nguyên nhân hoặc có thể do một số bệnh lý gây nên.
Hạ huyết áp tư thế: Là tình trạng huyết áp giảm do sự thay đổi tư thế đột ngột (đứng lên quá nhanh). Nó thường xảy ra trong vài tuần đầu dùng thuốc hạ áp. Đôi khi nó có thể là do mất dịch cơ thể hoặc do bệnh thần kinh tự trị
Rượu: Việc sử dụng rượu ở người cao tuổi có hệ thống chuyển hóa yếu dễ dẫn đến tình trạng lơ mơ, vụng về, giảm khả năng quan sát, phán đoán, từ đó dẫn đến nhiều nguy cơ té ngã.
Vấn đề về thị lực: Sự suy giảm thị lực ở người cao tuổi có thể đến từ nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như đục thủy tinh thể, suy giảm tầm nhìn hay thoái hóa điểm vàng hoặc một số trường hợp do dùng thuốc. Ngoài ra, việc đeo kính không đúng độ, đeo loại kính hai tròng cũng có thể ảnh hưởng đến thị lực, khả năng quan sát của người cao tuổi.
Các yếu tố ngoại sinh từ môi trường sống như cầu thang không có tay vịn, nhà tắm không có thanh nắm, không gian sống không đủ ánh sáng hoặc quá chói, bề mặt sàn nhà có nhiều chướng ngại vật, nhà tắm trơn trợt hoặc không bằng phẳng… Ngoài ra, tác dụng phụ của một số thuốc chống trầm cảm, chống loạn thần, thuốc ngủ, thuốc điều trị sa sút trí tuệ, parkinson… cũng là nguy cơ gây ra té ngã ở NCT.
Té ngã và những hệ lụy ở người cao tuổi
NCT có hệ miễn dịch yếu và thường có nhiều bệnh lý khác kèm theo, do đó các chấn thương do té ngã thường khó hồi phục hơn so với các lứa tuổi khác. Tùy vào cấp độ, các chấn thương do té ngã có thể làm mất chức năng vận động, khiến người bệnh phải phụ thuộc vào người chăm sóc, gây tốn kém cho việc điều trị, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Theo TS.BS. Thân Hà Ngọc Thể, té ngã có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe NCT. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương với hơn 50% trường hợp bị té ngã tại nhà và là nguyên nhân thứ 2 gây chấn thương não và tủy sống ở NCT. Tỉ lệ chấn thương do té ngã ở NCT là 10 - 25%, trong đó thương tích nghiêm trọng chiếm khoảng 5 - 15%. Trong các chấn thương do té ngã thì gãy xương chiếm tỉ lệ cao nhất với 87%, trong đó hơn 95% trường hợp bị gãy xương hông. Té ngã cũng nằm trong 5 nguyên nhân gây tử vong ở người trên 65 tuổi với tỉ lệ tử vong tăng theo tuổi. Như trường hợp của bệnh nhân H.T.N kể trên, sau khi được thăm khám, xác định nguyên nhân, bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng kháng sinh kiểm soát nhiễm trùng viêm phổi, kiểm soát đau và tập phục hồi chức năng để có thể xoay trở, sinh hoạt và phòng ngừa biến chứng do nằm lâu. Kết quả sau 7 ngày điều trị, bà N. giảm đau, xoay trở được, hết khó thở, hết mệt và được xuất viện. Tuy nhiên bà vẫn phải sinh hoạt tại giường, phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc. Bên cạnh việc hướng dẫn cách chăm sóc cho người nhà, bà N. được hướng dẫn các bài tập vật lý trị liệu để phục hồi chức năng tại nhà.
Việc tập thể dục thường xuyên giúp người cao tuổi chăm sóc và nuôi dưỡng hệ thống cơ-xương-khớp
Hạn chế té ngã cho người cao tuổi
Té ngã ở người cao tuổi tiềm ẩn nhiều nguy cơ với sức khỏe, tính mạng cũng như chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Để hạn chế nguy cơ té ngã, bản thân người cao tuổi cũng như người thân trong gia đình cần chú ý các biện pháp giúp hạn chế nguy cơ té ngã cho NCT như:
Xây dựng không gian sống an toàn: Bố trí đồ đạc gọn gàng, hợp lý, sử dụng các vật dụng như gạch lót nền, thảm trải nền có độ bám tốt chống trơn trượt. Xây dựng không gian sống đầy đủ ánh sáng, bố trí các hệ thống thanh vịn, tay nắm vững chắc để phòng ngừa té ngã cho NCT.
Thường xuyên tập thể dục: Việc tập thể dục thường xuyên giúp người cao tuổi chăm sóc và nuôi dưỡng hệ thống sức khỏe cơ-xương -khớp, nâng cao sức khỏe toàn thân, tăng cường sự dẻo dai cũng như khả năng cân bằng của cơ thể. Ngoài ra thường xuyên tập thể dục giúp người cao tuổi có tinh thần thoải mái, trí óc minh mẫn. Tuy nhiên, cần lựa chọn hình thức vận động phù hợp theo thể trạng cũng như sức khỏe của NCT.
Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh giúp cung cấp đầy đủ các thành phần dinh dưỡng thiết yếu như đạm, đường, chất béo lành mạnh cùng các vitamin và khoáng chất thiết yếu giúp hạn chế tình trạng loãng xương, yếu cơ, cũng như các bệnh lý mạn tính ở NCT.
Theo dõi sức khỏe thường xuyên, thăm khám định kỳ: NCT cần được theo dõi tình trạng sức khỏe thường xuyên tại nhà cũng như thăm khám, tư vấn định kỳ bởi các bác sĩ, cán bộ y tế có chuyên môn, để rà soát và phòng ngừa các nguy cơ té ngã.
