Phòng chống tác hại thuốc lá từ… cửa hàng tạp hóa

Mục tiêu của ngành công nghiệp thuốc lá nhằm hướng tới giới trẻ bằng việc bày bán thuốc lá tại các cửa hàng bán lẻ với thông điệp: hút thuốc lá và thuốc lá là “phổ biến” và “được chấp nhận” như các sản phẩm tiểu dùng khác. Do đó, chủ đề của Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5) năm nay là “Cấm quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ thuốc lá”. Theo SEATCA, một lệnh cấm toàn diện của tất cả các hình thức quảng cáo thuốc lá, khuyến mãi và tài trợ là cần thiết quy định tại điều 13 của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá.

Giám đốc SEATCA Bungon Ritthiphakdeed cho biết: “Chúng tôi đã loại bỏ quảng cáo thuốc lá ra khỏi sóng truyền hình, các bộ phim, báo và tạp chí; hạn chế ảnh hưởng của ngành công nghiệp thuốc lá trong các sự kiện thể thao, giải trí của cộng đồng. Tuy nhiên, tại một số quốc gia các công ty thuốc vẫn tiếp tục vận động để có thể quảng cáo thuốc lá ở phía bên trong và xung quanh khu vực các cửa hàng bán lẻ, cửa hàng tiện lợi và bày biện bao thuốc lá tại các điểm bán hàng”.

SEATCA nhấn mạnh rằng, lệnh cấm quảng cáo và khuyến mãi tại các điểm bán hàng bao hàm trong nghĩa vụ quốc gia như đã nêu trong công ước khung WHO về kiểm soát thuốc lá (FCTC). “Các công ty thuốc lá nói dối khi họ không quảng cáo thuốc lá cho trẻ em. Nhưng mỗi lần trẻ em vào cửa hàng tạp hóa thì rõ ràng chúng được tiếp xúc với khu vực bán hàng của công ty thuốc lá”- Giám đốc SEATCA nói.

Theo SEATCA, trên toàn Đông Nam Á, thuốc lá được coi là một trong những chiến lược bán hàng ở hầu hết các cửa hàng. Ở Philippines và Indonesia, toàn bộ các cửa hàng có thương hiệu với các màu sắc của thương hiệu thuốc lá, và thông qua đó, hiệu quả việc quảng cáo thuốc lá được tăng lên rất lớn. Năm 2005, Thái Lan đã trở thành quốc gia đầu tiên trong khu vực châu Á cấm trưng bày thuốc lá gói tại các điểm bán hàng, và vào tháng 10 năm nay sẽ áp dụng tiêu chuẩn cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 85% bao bì để loại bỏ sức hút của thuốc lá. Ngoài ra, Thái Lan, Singapore và Brunei đã có hình thức cấp giấy phép bán lẻ thuốc lá như một biện pháp thực hành tốt nhất.

Tại Lào, một lỗ hổng trong Nghị định của họ về cấm quảng cáo thuốc lá 2010 đó là cho phép quảng cáo thuốc lá trên ô, dù tại các điểm bán hàng, do đó, giải phóng các công ty thuốc lá để đưa lên hình ảnh của mình trên ô tại các địa điểm chiến lược của các cửa hàng bán lẻ.

Malaysia đã cấm quảng cáo và khuyến mãi tại các điểm bán hàng, nhưng các công ty thuốc lá vẫn đang quảng cáo bằng cách phát triển các tấm quảng cáo hấp dẫn hoặc tạo nên các bức tường bằng vỏ bao thuốc lá làm cho lệnh cấm hoàn toàn không còn hiệu quả. Họ khởi động thương hiệu thuốc lá mới và các sản phẩm thuốc lá thông qua đổi mới, cung cấp bao bì đặc biệt và nổi bật tại các quầy hàng.

Còn ở nước ta, một nghiên cứu năm 2010 cho thấy, 93% các cửa hàng bán lẻ vi phạm quy định với việc trưng bày nhiều hơn một bao mỗi loại hoặc một cây thuốc mỗi thương hiệu, khiến tầm ảnh hưởng của thuốc lá được mở rộng không giới hạn. SEATCA nhận định rằng, Việt Nam phải đối mặt với một thách thức lớn trong việc thực thi pháp luật kiểm soát thuốc lá.