“Hội nghị chia sẻ kinh nghiệm phòng chống cúm A/H5N1” tổ chức tại Đà Nẵng trong hai ngày 16- 17/6 đã một lần nữa nhắc nhở các địa phương không được chủ quan trong công tác phòng chống dịch cúm gia cầm (CGC) vì nguy cơ tái bùng phát trong thời gian tới luôn tiềm ẩn
“Lo lắng” về chủng viruts cúm có thể biến đổi
Tính toán khá chi tiết những thiệt hại do CGC gây ra cho con người, bà Olanas- Cố vấn kinh tế, Ngân hàng thế giới (WB) cho hay, theo thống kê mới nhất trong năm 2014, gánh nặng lớn nhất của bệnh lây truyền từ động vật sang người sẽ rơi vào 1 tỷ người chăn nuôi nghèo trên thế giới và trung bình mỗi nước phải bỏ ra khoảng 37 triệu USD là số tiền hàng năm để dành phòng chống những bệnh mà chưa thành dịch đó. Vì vậy, nếu không có hiểu biết về cách phòng chống virus cúm lây sang người, không có cơ quan giám sát việc lưu hành dịch bệnh trên gia cầm thì thiệt hại này sẽ trở thành gánh nặng của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, theo bà Olanas, thái độ hành vi ứng phó dịch CGC là vô cùng quan trọng. Đại dịch CGC có thể coi là cuộc đại chiến tranh toàn cầu, nếu không có sự chuẩn bị sẵn để đề phòng thì tổn thất càng nặng nề.
Đến từ Bộ NN- PTNT, ông Nguyễn Ngọc Tiến, Phó Phòng dịch tễ, Cục Thú y cảnh báo dù không còn ổ dịch CCG nhưng 4 tháng đầu năm 2014, cả nước có 155 xã thuộc 33 tỉnh, thành có dịch với gần 212.000 con gia cầm mắc bệnh, chết phải tiêu hủy (trong đó gà chiếm 36%, vịt 64%). Từ năm 2011, bắt đầu có sự thay thế nhánh virus CGC nhánh 2.3.4 bằng nhánh 2.3.2. Không dừng lại, nhánh mới 2.3.2 này tiếp tục phân nhánh nhỏ hơn thành 2.3.2.1 bao gồm các nhóm nhỏ A, B, C có độc lực và đặc tính kháng nguyên khác nhau. Hiện nay, các ổ dịch chủ yếu do virus cúm A/H5N1 nhánh 2.3.2.1C gây ra có mặt ở hầu hết các tỉnh, thành nhưng chủ yếu vẫn ở các tỉnh Tây- Đông và Nam Trung Bộ.
Cũng lo ngại về nguy cơ dịch CGC có thể bùng phát được PGS.TS Cao Bảo Vân, Viện Pasteur TP.HCM đưa ra nhận định: vẫn có nhiều lo ngại về chủng virus cúm này biến đổi và gây nên đại dịch cúm trên người bất cứ lúc nào. Và hiện nay, Viện vệ sinh dịch tễ đã nghiên cứu thành công quy trình sản xuất vắc xin cúm A/H5N1 bằng nuôi cấy trên tế bào Vero. “Tuy nhiên khi chủng virus biến đổi, những vắc xin hiện hành không có tác dụng (kể cả với loài người và động vật), nhất là với virus cúm A/H5N1”- bà Vân cảnh báo.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Tổ chức Y tế thế giới (WHO): năm 2013- 2014 nhiều nước lân cận xuất hiện các ổ dịch cúm A/H7N9 như Cam- pu- chia, Trung Quốc. Tính đến hết ngày 12/6/2014, Trung Quốc có 448 ca mắc virus cúm A/ H7N9, trong đó 157 trường hợp tử vong. Các ca mắc chủ yếu do dính đến gia cầm sống, là nam giới, tuổi trên 50. Tại Việt Nam, hiện nay chưa có bằng chứng virus lây từ người sang người nhưng với sự thay đổi của chủng virus cúm mới như hiện nay thì nguy cơ lây truyền lên người trong thời gian tới là hoàn toàn có thể xảy ra.
Thành công của VAHIP
Với mục tiêu chung là giảm nguy cơ nhiễm cúm gia cầm ở người tại 11 tỉnh tham gia dự án bằng phát hiện sớm và phản ứng nhanh, sẵn sàng ứng phó với đại dịch cúm ở người, Dự án Phòng chống dịch cúm gia cầm, cúm người và đại dịch cúm ở Việt Nam (viết tắt dự án VAHIP) được hai bộ NN- PTNT và Y tế ký kết thực hiện từ năm 2007- 2014. Ông Phạm Việt Anh, Giám đốc Dự án ở phần nông nghiệp cho biết, đây là dự án ODA của Nhật Bản đầu tiên mà hai ngành Nông nghiệp và Y tế bắt tay nhau cùng thực hiện tại 11 tỉnh gồm Lạng Sơn, Hà Tây, Thái Bình, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Thừa- Thiên- Huế, Bình Định, Tây Ninh, Long An, Tiền Giang và Đồng Tháp với tổng kinh phí 25,9 triệu USD.
Sau 7 năm triển khai, đây có thể coi là dự án thành công, có tác dụng. Đó là nhận thức của người dân về cúm gia cầm tại 11 tỉnh trên được thay đổi một cách rõ rệt. Dự án đã hỗ trợ hoạt động liên quan đến việc áp dụng biện pháp an toàn sinh học; tổ chức được 8 lớp tập huấn người kinh doanh và quản lý chợ về các biện pháp an toàn sinh học trong mua bán, vận chuyển giết mổ gia cầm; nội quy chợ và lò giết mổ; thực hiện giám sát việc lưu hành virus cúm gia cầm tại chợ, lò giết mổ; tăng cường báo cáo sớm ổ dịch thông qua chương trình truyền thông ở trường tiểu học.
Đặc biệt, thực hiện duy trì và nhân rộng mô hình giám sát bệnh truyền nhiễm tại địa phương, đến nay đã thiết lập được hệ thống giám sát các bệnh nguy hiểm trong đó có cúm A (H5N1) tại 11/11 huyện, thành phố; nâng cao kỹ năng chẩn đoán và điều trị cúm A ở người tại các bệnh viện tuyến tỉnh và huyện; củng cố hệ thống y tế dự phòng địa phương; tăng cường công tác truyền thông thay đổi hành vi phòng chống cúm A (H5N1) và nguy cơ về các bệnh truyền nhiễm mới nổi, góp phần đảm bảo có thể ứng phó kịp thời khi xảy ra bùng phát dịch bệnh trên địa bàn tỉnh.
Cũng theo ông Việt Anh, dù có nhiều bất cập cần khắc phục như chưa có sự hợp tác chặt chẽ giữa hai ngành y tế và thú y ở cấp địa phương, nhưng trước nhiều cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch bệnh, nhất là bệnh mới nổi trong mùa đông tới đòi hỏi liên ngành tiếp tục vào cuộc. Bên cạnh đó phải tăng cường hơn nữa năng lực của hệ thống y tế dự phòng tuyến huyện và chất lượng phòng xét nghiệm hai ngành để giúp phát hiện và đáp ứng sớm với bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là cúm A/H5N1.
Tiêm vaccin phòng chống cúm gia cầm
Quyết tâm không để dịch cúm A/H5N1 bùng phát trên người cũng được ông Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục YTDP, Bộ Y tế cho biết, kiểm soát dịch bệnh cúm trên gia cầm, bệnh dại và an toàn vệ sinh thực phẩm là một trong những tiêu chí quan trọng hàng đầu từ nay đến hết năm. Bộ Y tế dự báo: đang có nhiều tiềm ẩn nguy cơ lây truyền virus cúm A/H5N1 bởi khi đi kiểm tra tại nhiều địa phương, vẫn ghi nhận các ổ dịch cúm trên gia cầm, thủy cầm vẫn tiếp tục xảy ra (nhất là mùa Đông sắp tới); một số địa phương dịch CGC chỉ được thông báo sau khi phát hiện ca bệnh ở người; ý thức phòng bệnh, đảm bảo an toàn thực phẩm và vệ sinh trong giết mổ gia cầm vẫn còn hạn chế; việc mua bán, giết mổ, sử dụng gia cầm ốm, gia cầm bệnh vẫn còn xảy ra…
Được biết, Bộ NN- PTNT ngoài dự phòng 40 triệu vắc xin cúm thì cũng yêu cầu địa phương cấp tỉnh, ngay khi có ổ dịch thì phải công bố dịch và huy động mọi nguồn lực tham gia chống dịch.
Anh Tuệ
