Phòng bệnh táo bón ở người cao tuổi

Mọi lứa tuổi có thể mắc bệnh táo bón (TB) nhưng người cao tuổi (NCT) chiếm tỉ lệ nhiều hơn cả. Bình thường một người có thể đi ngoài từ 1-3 lần trong một ngày hoặc trên 3 lần trong một tuần. Được gọi là bị TB khi quá 3 ngày chưa đi ngoài hoặc đi ngoài dưới 3 lần trong một tuần, có thể có cơn đau quặn bụng, phân rắn, mỗi khi đi ngoài phải rặn mạnh.

Những nguyên nhân thường gặp

Mọi loại thức ăn, nước uống sau khi được nhào trộn ở dạ dày cùng với dịch vị chúng được đưa xuống ruột, đa phần sẽ được hấp thu ở ruột non, phần còn lại và các chất cặn bã sẽ dồn xuống đại tràng. Tại đại tràng, số còn lại của chất dinh dưỡng sẽ được hấp thu tiếp tục, đồng thời các chất cặn bã, chất độc do vi sinh vật và quá trình chuyển hóa sinh ra sẽ được đào thải ra ngoài. Nếu chất cặn bã và các chất độc hại lưu lại trong đại tràng càng lâu càng làm ảnh hưởng đến sức khỏe. Cũng tại đại tràng, khi nước trong chất cặn bã được hấp thu tiếp tục thì phân càng bị rắn lại và rất khó để tống phân ra mỗi lần đi ngoài.

Ăn nhiều chất xơ để ngừa táo bón

Có nhiều nguyên nhân gây nên bệnh TB ở NCT như do chế độ dinh dưỡng không hợp lý bởi vì kiêng khem quá mức hoặc ăn ít hoặc chán không muốn ăn nên chất cặn bã ít, phân ít cho nên không tạo được phản xạ co bóp của đại tràng. Có một số người do ăn những loại thức ăn có nhiều chất béo như: bơ, sữa, đường tinh chế; ăn ít chất xơ, rau, quả. Hoặc một số NCT thích ăn nhiều chất cay, nóng (ớt, hành, hồ tiêu), uống nhiều rượu, bia và lượng nước đưa vào trong cơ thể hàng ngày không đủ sự cần thiết để tiêu hóa thức ăn… Suy giảm chức năng sinh lý cũng là một yếu tố thuận lợi gây TB ở NCT. Tuổi càng cao thì chức năng sinh lý càng bị giảm sút, ví dụ như cơ hoành, cơ vùng xương chậu yếu đi làm hạn chế nhu động của ruột. Thêm vào đó các dịch bài tiết của đường ruột cũng giảm đáng kể như dịch vị, dịch mật, dịch ruột. Người ta cũng thấy rằng sự co bóp của cơ trơn đường tiêu hóa ngày càng yếu dần cũng làm gia tăng nguy cơ TB ở NCT. Những NCT ít vận động ví dụ do đau khớp gối, đau lưng mạn tính hoặc chân yếu khó đi lại sẽ làm cho mọi cơ quan của cơ thể hoạt động kém đều đặn cũng rất dễ xẩy ra TB. Ngoài ra người ta thấy có một số tác dụng phụ của thuốc cũng gây TB như những thuốc có chất tannin, thuốc chống trầm cảm, thuốc bao bọc niêm mạc dạ dày có chứa nhôm hoặc ở NCT lạm dụng một số thuốc có tác dụng nhuận tràng như forlax do dùng nhiều quá không có tác dụng nhuận tràng như mong muốn.

Hậu quả của TB

NCT bị TB mạn tính sẽ gây ra nhiều hậu quả xấu. Phân và các chất cặn bã, chất độc do các vi sinh vật trong đường ruột bài tiết ra không được tống ra theo phân mà đọng lại ở đại tràng, trực tràng. Tại đây cơ thể lại hấp thu tiếp cùng với nước gây độc hại, vì vậy người bệnh lúc nào cũng thấy mệt mỏi, lười ăn, chán ăn, thậm chí bỏ bữa. Càng chán ăn, bỏ bữa càng gây TB.

Bệnh hay gặp nhất của TB dài ngày là bệnh trĩ. TB cũng là một trong những nguyên nhân gây viêm đại tràng mạn tính, ung thư đại tràng. Một số người bị tăng huyết áp mạn tính nếu bị TB thì khi đi ngoài phải rặn mạnh cũng có nguy cơ gây tăng huyết áp đột ngột rất nguy hiểm đến tính mạng. NCT bị TB cho nên mỗi lần đi ngoài phải rặn nhiều làm nứt kẽ hậu môn, gây đau cho nên rất ngại đi ngoài mà như vậy càng gây TB.

Phòng bệnh TB ở NCT

Để đề phòng TB hoặc giảm dần bệnh TB nên ăn nhiều rau trong mỗi bữa ăn. Các loại rau phù hợp với NCT là rau mồng tơi, rau khoai lang, rau muống, rau dền, rau đay. Nên ăn một số thức ăn có nhiều chất xơ. Nên ăn một số quả như: cam, quýt, bưởi (nên ăn cả múi để có chất xơ), đu đủ chín, dưa chuột, mướp đắng, quả mướp. Chuối chín hoặc củ khoai lang cũng có giá trị đáng kể trong việc phòng TB.

Không nên uống rượu, bia; không ăn chất cay, nóng như ớt, hành, hồ tiêu. Những người có bệnh được bác sĩ chỉ định dùng thuốc mà có tác dụng phụ gây TB thì cần dùng đúng chỉ định của bác sĩ không lạm dụng thuốc và khi có hiện tượng tác dụng phụ gây TB cần báo ngay cho bác sĩ để có hướng xử trí thích hợp.

Hàng ngày không nên ngồi lâu một chỗ như xem vô tuyến và nên tập thể dục nhẹ nhàng tùy theo sức của từng người. Hình thức vận động tốt nhất là đi bộ. Mỗi ngày nên đi bộ tối thiểu 30 phút, không nên đi bộ quá một giờ và nên chia thành 2 - 3 lần đi bộ.

TS. MAI HƯƠNG