Phẫu thuật robot tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Đầu tháng 9/2017, BV. Chợ Rẫy đã nhận hệ thống phẫu thuật Robot Da Vinci do Mỹ sản xuất, đây là hệ thống robot phẫu thuật hiện đại nhất hiện nay, đã được Cơ quan Quản lý Dược phẩm & Thực phẩm Mỹ - FDA chứng nhận, đạt chuẩn ISO 8373 và ứng dụng rộng rãi tại châu Âu, Hoa Kỳ, được Bộ Y tế Việt Nam chấp thuận triển khai phẫu thuật trên người bệnh.Theo kế hoạch, BV. Chợ Rẫy sẽ triển khai phẫu thuật nội soi bằng robot trong nhiều chuyên khoa như: ngoại tiết niệu với chỉ định điều trị ung thư tuyến tiền liệt, ung thư thận, ung thư bàng quang; ngoại tiêu hóa với ung thư dạ dày, đại - trực tràng; ngoại lồng ngực với ung thư phổi, u trung thất; ngoại gan mật tuỵ với cắt nang ống mật chủ, ung thư gan; ngoại tim mạch với mổ bắc cầu mạch vành, thay van tim…

Nhu cầu phát triển phẫu thuật nội soi robot

Phẫu thuật nội soi bằng robot được thực hiện đầu tiên ở Mỹ từ cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trước. Hiện nay phẫu thuật bằng robot đã trở thành thường quy cho nhiều loại bệnh như: mổ các khối u tiền liệt tuyến, cắt dạ dày, cắt gan, cắt phổi, cắt u trung thất, cắt tử cung…

Hệ thống cánh tay Robot

Hiện nay robot phẫu thuật đã phát triển đến thế hệ thứ tư với bốn cánh tay phẫu thuật, đầu camera thông minh, góc phẫu thuật rộng 580⁰(trên hình ảnh 3D). Với góc phẫu thuật này, không cánh tay người nào có thể thực hiện được, nhờ đó có khả năng phẫu thuật ở những vị trí khó. Không như phẫu thuật nội soi thông thường, robot có thể di chuyển tự do ở 6 góc độ và vận động tinh vi như hoặc hơn cổ tay của bác sĩ phẫu thuật.

Phẫu thuật nội soi bằng robot đã khắc phục được những hạn chế của phẫu thuật nội soi theo quy ước. Nhờ có hình ảnh không gian 3 chiều mà phẫu thuật viên có thể quan sát sâu hơn và chính xác hơn so với hình ảnh không gian 2 chiều của phẫu thuật nội soi quy ước. Cử động tay của phẫu thuật viên sẽ theo chiều thật của dụng cụ chứ không phải ngược lại như nội soi quy ước. Robot giảm được tác dụng run của tay. Đặc biệt các dụng cụ của robot có các khớp di động linh hoạt giúp cho việc thực hiện các động tác khâu nối dễ dàng. Robot  giúp thực hiện các động tác đòi hỏi phải quay ngược cổ tay 180⁰ như trong tạo hình bể thận niệu quản. Động tác này hầu như không thực hiện được bằng phẫu thuật nội soi. Các dụng cụ phẫu thuật do robot điều khiển có khả năng luồn lách vào các khoang nhỏ nhất một cách linh hoạt, chính xác, vì vậy đặc biệt hữu ích trong mổ nạo vét hạch trong khi mổ các khối ung thư ổ bụng hay lồng ngực.

Nhiều loại phẫu thuật có thể ứng dụng hệ thống này, như: phẫu thuật điều trị u nang ống mật chủ, phình đại tràng bẩm sinh, thận ứ nước, teo đường mật...; phẫu thuật tiêu hóa, sản phụ khoa, tiết niệu, điều trị ung thư, lồng ngực, tim mạch. Đặc biệt, hệ thống phẫu thuật nội soi bằng robot rất hiệu quả đối với u nang ống mật chủ, phình đại tràng bẩm sinh, thận ứ nước, teo đường mật, bắc cầu động mạch vành, chỉnh sửa van tim... Lợi điểm của hệ thống này là vùng phẫu thuật thu hẹp, ít xâm lấn nên bệnh nhân lành bệnh mau hơn. Do có khả năng kết nối với máy tính nên điều rất quan trọng là phẫu thuật nội soi robot sẽ giúp thực hiện khả năng phẫu thuật từ xa (telesurgery), khi mà phẫu thuật viên từ khoảng cách rất xa vẫn có thể phẫu thuật được cho bệnh nhân. Điều này mở ra những khả năng ứng dụng lớn trong tương lai như trong các thảm họa thiên tai, chiến tranh, phẫu thuật cho các hải đảo hay các khu vực địa lý xa xôi, thậm chí trên tàu thủy, vũ trụ…

Hệ thống xử lý tín hiệu và hình ảnh

Những nghiên cứu gần đây cho thấy thời gian học mổ robot ngắn hơn rất nhiều so với học mổ nội soi kinh điển.

Phẫu thuật bằng robot giúp phẫu thuật viên đỡ tốn sức hơn nhiều so với mổ nội soi kinh điển: phẫu thuật viên ngồi điều khiển thay vì phải đứng, trong quá trình phẫu thuật hai khớp vai không phải cử động, các thao tác chủ yếu thông qua 2 khớp cổ tay, phẫu thuật viên không phải vặn vẹo người, thay đổi tư thế khi phải bóc tách hoặc khâu nối ở vùng khó khăn (trồng lại niệu quản, tạo hình bể thận niệu quản). Những ưu điểm này tránh cho phẫu thuật viên không mắc các bệnh nghề nghiệp như lệch vẹo cột sống, đau khớp vai mãn tính…

Nói tóm lại, triết lý và nguyên lý của phẫu thuật robot gồm 2 điểm chính:

1. Biến một phẫu thuật phức tạp thành một phẫu thuật đơn giản.

2. Thực hiện các động tác phẫu thuật khó khăn vượt quá khả năng của con người.

Ngày nay cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ nói chung và khoa học công nghệ trong lĩnh vực y tế, phẫu thuật nội soi bằng robot là một hướng phát triển mà nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới đã triển khai ứng dụng thành công.  Ở châu Á: Nhật Bản, Hàn Quốc,  Philippines,  Singapore, Thái Lan… đã có robot phẫu thuật.  Ở Việt Nam, BV. Nhi Trung Ương đã triển khai rất thành công Robot phẫu thuật nội soi từ năm 2014 và mới đây là BV. Bình Dân.

Với đội ngũ cán bộ y tế có trình độ tương đương quốc tế và lòng quyết tâm vươn tới những đỉnh cao của khoa học công nghệ, BV. Chợ Rẫy khi được trang bị robot sẽ đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu khoa học phục vụ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao trong việc chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Hiệu quả to lớn về nhiều mặt

Ngoài những lợi ích trong điều trị, chữa bệnh như đã nói ở trên, phẫu thuật robot còn mang lại lợi ích về nhiều mặt.

Trước hết là về kinh tế:  ứng dụng phẫu thuật nội soi robot sẽ sử dụng ngay được thành tựu khoa học của thế giới, chúng ta không phải đầu tư một khoản ngân sách lớn để nghiên cứu từ khi còn là ý tưởng.

Đồng thời, việc triển khai robot ở BV. Chợ Rẫy giúp giảm được chi phí cho việc chẩn đoán và điều trị đối với các bệnh nhân cần phẫu thuật nội soi bằng robot khi phải ra nước ngoài điều trị với chi phí đi lại, khám xét nghiệm, phẫu thuật và các chi phí điều trị, chăm sóc rất lớn.  Nếu không đầu tư thì người Việt Nam có khả năng kinh tế sẽ đi nước ngoài điều trị với giá thành cao hơn nhiều, trong khi số đông lại khó tiếp cận với dịch vụ y tế kỹ thuật cao do không đủ khả năng ra nước ngoài.

Trạm điều khiển của phẫu thuật viên

Dự án được triển khai sẽ giúp cho BV. Chợ Rẫy có một hệ thống trang thiết bị đồng bộ và hiện đại hóa vì vậy sẽ tiết kiệm được cho ngân sách nhà nước một khoản kinh phí nếu nâng cấp, bổ sung khi hạ tầng không đồng bộ. Bên cạnh đó, với việc phát triển kỹ thuật cao cũng khẳng định uy tín của ngành y tế nước nhà và sẽ là cơ sở để thu hút bệnh nhân từ các nước trong khu vực và trên thế giới đến Việt Nam khám và điều trị, học tập chuyển giao kỹ thuật, tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Xét về hiệu quả xã hội: dự án phẫu thuật robot sẽ giúp nâng cao chất lượng khám chữa bệnh tại BV.Chợ Rẫy; xây dựng mô hình để phát triển ứng dụng kỹ thuật cao trong ngành Y tế Việt Nam, tiến tới phát triển thành trung tâm đào tạo chuyển giao kỹ thuật mổ nội soi robot trong khu vực Đông Nam Á; cứu sống được nhiều trường hợp bệnh nhân mắc các bệnh cần được phẫu thuật phức tạp; tạo một cơ hội để bệnh nhân Việt Nam được hưởng những tiến bộ khoa học hiện đại nhất trong chăm sóc y tế và góp phần khẳng định vị thế của Y học Việt Nam trên trường quốc tế…