Phát tán, cổ súy thông tin phản khoa học, nguy hại cho sức khỏe: Xử phạt như thế nào?

Ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội)

Đề nghị xử lý nghiêm cá nhân truyền bá những cách sinh con theo kiểu man rợ, mông muội

TS. Nguyễn Huy Quang - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế)

Nếu sinh thuận tự nhiên mà làm chết đứa trẻ thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi “cố ý làm chết người”

Ông Nguyễn Phan Phúc - Phó trưởng phòng Thanh tra Báo chí và Thông tin trên mạng (Bộ Thông tin và Truyền thông)

Nâng cao bản lĩnh, sức đề kháng riêng để chống lại các thông tin không chính xác, phản khoa học

Liên tiếp trong các số báo 43 và 45 (ra ngày 16 và 19/3/2018), báo Sức khỏe&Đời sống đã có bài “Cảnh báo những trào lưu nguy hại sức khỏe”. Cùng với đó, thời gian gần đây, trên các mạng xã hội xuất hiện trào lưu truyền bá phương pháp sinh đẻ “thuận tự nhiên”, “anti vắc-xin”, “sữa mẹ là thần dược”, các thông tin này đều chưa được kiểm chứng và phản khoa học, tuy nhiên đã được lan truyền một cách nhanh chóng, thu hút số đông ủng hộ, gây hại cho sức khỏe…

Nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ thêm sự nguy hại của những trào lưu này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với đại diện các cơ quan chức năng về chế tài phạt với những người phát tán, cổ súy cho những phương pháp bảo vệ sức khỏe phản khoa học, gây hại cho cá nhân, gia đình và cộng đồng.

TS. Nguyễn Huy Quang - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế: Sinh con “thuận tự nhiên” là không phù hợp với những quy định của pháp luật hiện hành.

Theo TS. Nguyễn Huy Quang, mọi trường hợp sinh con đều phải thực hiện đúng như các phương pháp mà pháp luật đã công nhận, phải bảo đảm an toàn tại các cơ sở khám chữa bệnh có giấy phép hoạt động bởi những người có giấy phép hành nghề.

Về vấn đề sinh con “thuận tự nhiên”, theo quan điểm của TS. Quang, trước hết đây là một trào lưu nhưng chúng ta phải hiểu rằng trong quy định của pháp luật, việc sinh con phải thực hiện theo một trong những phương pháp được pháp luật công nhận thì việc sinh nở đó mới đúng theo quy định của pháp luật. Cho nên, việc sinh con thuận theo tự nhiên không phù hợp với những quy định pháp luật.

Thứ hai, việc sinh con phải đảm bảo an toàn ở tại các cơ sở khám chữa bệnh có giấy phép hoạt động, do các bác sĩ, nhà chuyên môn được cấp chứng chỉ hành nghề. Dù đã thực hiện như vậy rồi mà đôi khi những sự cố khách quan, rủi ro vẫn có thể xảy ra. “Do vậy, những biện pháp như sinh con thuận theo tự nhiên đều vi phạm về mặt pháp luật” - TS. Nguyễn Huy Quang nói.

Bên cạnh đó, theo TS. Nguyễn Huy Quang, mọi người cần phải hiểu, một phương pháp mới, kỹ thuật mới được áp dụng thì phải được Bộ Y tế hoặc Sở Y tế công nhận. Việc sinh con thuận tự nhiên không phải là phương pháp do Bộ Y tế hoặc Sở Y tế công nhận. Những việc tuyên truyền hủ tục và điều phản khoa học theo quy định của pháp luật đều là vi phạm

“Nhiều người cứ nghĩ sinh con thuận tự nhiên ở đâu là quyền của sản phụ, nhưng không phải vậy. Quyền đó phải đảm bảo cả sức khỏe cho đứa bé và cộng đồng. Tự ý sinh con thuận tự nhiên để con chết là hành vi vô ý làm chết người do sự tự tin thái quá của người mẹ. Nếu sinh thuận tự nhiên mà làm chết đứa trẻ thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi “cố ý làm chết người” trong Bộ luật Hình sự”, TS.  Quang nói thêm.

Từ đây, TS. Nguyễn Huy Quang cũng đưa ra lời khuyên cho các bà mẹ cũng như người thân, đó là cần thực hiện sinh con an toàn tại các cơ sở khám chữa bệnh, đảm bảo sức khỏe bà mẹ và trẻ em. Đồng thời khuyến cáo người sử dụng mạng xã hội chọn lọc thông tin một cách thông minh. “Bộ Y tế đề nghị Sở Y tế các địa phương khi phát hiện thông tin không đúng, phản khoa học, ảnh hưởng tới người dân thì phải phối hợp với các cơ quan chức năng có thẩm quyền để xử lý theo quy định của pháp luật”, Vụ trưởng Nguyễn Huy Quang nhấn mạnh.

Ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội): Đề nghị xử lý nghiêm cá nhân truyền bá những cách sinh con “thuận tự nhiên” theo kiểu man rợ, mông muội

Việc sản phụ tự sinh con ở nhà, không có hỗ trợ của cán bộ y tế chuyên khoa luôn tiềm ẩn nguy cơ có thể xảy ra. Thậm chí là sinh ở cơ sở y tế vẫn luôn ẩn chứa rất nhiều nguy cơ không thể lường trước. Chính vì thế, các cụ đã đúc kết một câu rất đúng: “Chửa đẻ - cửa mả”, làm thế nào tôn trọng tự nhiên, nhưng không bất chấp tất cả. Tự sinh con ở nhà, không có hỗ trợ của cán bộ y tế như thời gian vừa qua là phản khoa học. Khi sinh con ở nhà, ngoài nguy cơ xảy ra với mẹ, trẻ sơ sinh cũng rất dễ xảy ra tai biến bất ngờ. Ngạt là tai biến thường gặp nhất, nếu không được cấp cứu hồi sức kịp thời, đúng phương pháp. Ngoài ra, còn có thể bị các di chứng nguy hiểm khác như bại não, ảnh hưởng trí tuệ...

Cán bộ y tế xã tuyên truyền cho thai phụ về các dấu hiệu nguy hiểm và tư vấn đến đẻ tại Trạm y tế.

Vì vậy, để tránh việc như thời gian qua các facebook cá nhân và một số trang mạng tuyên truyền, thậm chí mở các lớp dạy sinh nở   thuận tự nhiên, cần phải giáo dục, tuyên truyền để các sản phụ nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được chăm sóc toàn diện khi sinh. Tại Điều 43, Luật Trẻ em đã quy định về “Bảo đảm về chăm sóc sức khỏe trẻ em” nêu rõ: Khoản 2: “Nhà nước bảo đảm thực hiện các biện pháp theo dõi sức khỏe định kỳ cho phụ nữ mang thai và trẻ em theo độ tuổi; chăm sóc dinh dưỡng, sức khỏe ban đầu và tiêm chủng cho trẻ em; phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em; tư vấn và hỗ trợ trẻ em trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục phù hợp với độ tuổi theo quy định của pháp luật”. Khoản 3: “Nhà nước có chính sách, biện pháp tư vấn, sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh; giảm tỷ lệ tử vong trẻ em, đặc biệt là tử vong trẻ sơ sinh; xóa bỏ phong tục, tập quán có hại, ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em”.

Cũng theo Luật Trẻ em tại Điều 12 nêu rõ: “Trẻ em có quyền được bảo vệ tính mạng, được bảo đảm tốt nhất các điều kiện sống và phát triển”. Như vậy, Nhà nước cần có chính sách để đảm bảo cho các sản phụ được theo dõi định kỳ, chăm sóc sức khỏe trong quá trình mang thai, cái gì tốt nhất cho bà mẹ và thai nhi là phải quan tâm, tránh đặt bà mẹ và thai nhi vào trong các trường hợp rủi ro.

Với những thuyết tuyên truyền trên các trang facebook cá nhân thời gian qua, các nhà chuyên môn đều phân tích là đặt bà mẹ và thai nhi vào rủi ro rất cao, không theo khoa học, đó là việc sinh con theo kiểu “mông muội”. Cần phải hiểu thế nào là sinh thuận tự nhiên, thuận theo tự nhiên phải dựa trên góc độ khoa học, vì vậy người dân không nên theo trào lưu mà ảnh hưởng đến tính mạng của bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Tập quán ở các vùng nông thôn từ hàng trăm năm trước đã có sự xuất hiện của các bà mụ, bà đỡ để hỗ trợ các bà mẹ khi sinh nở, đó là những người có kinh nghiệm, điều đó minh chứng rằng, xã hội càng phát triển ngành y tế là ngành áp dụng nhanh nhất các thành tựu về khoa học kỹ thuật, thì thay thế vào vị trí của các bà mụ, bà đỡ là các bác sĩ sản khoa được đào tạo cơ bản nhằm chăm sóc tốt nhất cho bà mẹ và trẻ sơ sinh.

Bên cạnh đó, hiện nay, hệ thống y tế cơ sở của chúng ta đã được xây dựng rộng khắp từ thành thị đến từng thôn bản nông thôn, được đánh giá là có hiệu quả trong công tác chăm sóc và bảo vệ nhân dân. Ở thành thị thì có trạm y tế xã phường, còn nông thôn có hệ thống y tế đến từng thôn bản. Theo đó, đứng về góc độ quản lý nhà nước về trẻ em, tôi hoàn toàn phản đối hành vi tuyên truyền kiểu sinh “thuận tự nhiên” như thời gian qua. Đồng thời đề nghị xử lý nghiêm cá nhân truyền bá những cách sinh con “thuận tự nhiên” theo kiểu man rợ, mông muội, đi ngược lại văn minh loài người.

Ông Nguyễn Phan Phúc - Phó Trưởng phòng Thanh tra Báo chí và Thông tin trên mạng (Bộ Thông tin và Truyền thông): Nâng cao bản lĩnh, sức đề kháng riêng để chống chọi lại các thông tin không chính xác, phản khoa học

Việc truyền bá những cách sinh con “thuận tự nhiên” trên mạng xã hội thời gian qua là một trào lưu của mạng xã hội mới xuất hiện rộ khoảng 2 tuần gần đây, được khá nhiều người theo dõi. Tuy nhiên, để xử lý các nội dung này đang còn gặp nhiều khó khăn đối với cơ quan chủ quản, bởi vì mạng xã hội facebook là mạng xã hội được cung cấp xuyên biên giới do một công ty của Mỹ cung cấp tại Việt Nam.

Về nguyên tắc, người cung cấp mạng xã hội phải tuân thủ các quy định của nước sở tại. Tuy nhiên, việc tuân thủ này của mạng xã hội facebook tại Việt Nam đến nay chỉ có mức độ. Gần đây, Bộ TT&TT đã giao cho Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử liên hệ trực tiếp với đại diện facebook khu vực Đông Nam Á, thường xuyên trao đổi để thông báo đề nghị gỡ bỏ những thông tin xấu độc, vi phạm pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, sự phản hồi của đại diện facebook là chưa được như mong muốn của cơ quan quản lý, bởi họ làm việc theo bộ tiêu chí đề ra của họ, cái nào không phù hợp với tiêu chí thì họ mới bỏ.

Tuy vậy, để đối phó với thông tin có hại gây ảnh hưởng cho xã hội, chúng ta có rất nhiều phương án bằng các kênh như:

Một là, đưa thông tin khoa học chính thống từ các trang fanpage của các cá nhân, tổ chức có uy tín được đăng ký hợp pháp để thông báo hoặc định hướng dư luận.

Hai là, sự phản hồi từ chính người sử dụng facebook, bởi facebook có kênh “báo cáo phản hồi” đối với những thông tin sai sự thật, các tài khoản thông tin sai sự thật sẽ bị chính các tài khoản cá nhân khác “thông báo” cho phía facebook để đóng các tài khoản vi phạm từ phía người dùng nếu báo cáo đó đúng. Việc này phụ thuộc vào trình độ và công nghệ của người sử dụng. Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cũng cần tuyên truyền mạnh mẽ, đồng thời định hướng cho người sử dụng facebook về các thông tin phản khoa học như vừa qua.

Ba là, rất cần đến sự thông thái của người sử dụng facebook, cần có sự chọn lọc giữa một rừng thông tin trên mạng, người dùng phải nâng cao bản lĩnh, sức đề kháng riêng để chống chọi lại các thông tin không chính xác, phản khoa học chưa được kiểm chứng như vừa qua.

Về xử lý đối với các vi phạm, đối với các tài khoản được cung cấp bởi các các nhà mạng Việt Nam thì cơ quan quản lý có thể tác động đóng tài khoản một cách hiệu quả. Nhưng các tài khoản facebook được cung cấp qua biên giới thì vẫn cần có sự phối hợp. Thời gian gần đây, những thông tin trên trang tin điện tử hoặc trang thông tin điện tử tổng hợp đã được các nhà cung cấp khá cẩn trọng trong việc đưa thông tin. Bên cạnh đó, thời gian qua, các sở thông tin và truyền thông các tỉnh, thành và các cơ quan chuyên ngành thuộc Bộ TT&TT đã xử lý rất nhiều vi phạm trong thời gian qua đối với các thông tin xấu độc, thông tin sai sự thật, xúc phạm danh dự nhân phẩm cá nhân, làm giảm uy tín của tổ chức... Hiện nay chế tài xử phạt đã có đầy đủ, Thanh tra Bộ TT&TT sẽ sẵn sàng phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý đối với những vi phạm theo Nghị định 174/2013/NĐ-CP ngày 13/11/2013 về Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Bưu chính viễn thông, công nghệ thông tin và tần số vô tuyến điện.