Phát hiện sớm não úng thủy ở trẻ nhỏ

Nguyên nhân gây não úng thủy ở trẻ

Não úng thủy là sự tích tụ quá nhiều dịch não tủy bên trong các não thất khi quá trình sản xuất và hấp thu dịch não tủy bị gián đoạn.

Não úng thủy thường là triệu chứng của một số bệnh lý khác và cần bác sĩ xác định nguyên nhân. Đôi khi não úng thủy phát triển ngay trong thời kỳ mang thai, trong những trường hợp khác lại xảy ra sau sinh.

Một số tình trạng có thể dẫn đến tắc nghẽn dòng chảy dịch não tủy bao gồm:

Những bất thường bẩm sinh của hệ thần kinh như: 

•  Dị tật Chiari. 
•  Khiếm khuyết ống thần kinh (tật nứt đốt sống).
• Hội chứng Dandy-Walker (dị tật não bẩm sinh liên quan đến tiểu não và các khoang chứa dịch xung quanh). 
• Nang dưới nhện.
• Nhiễm trùng như viêm màng não. 
• Chảy máu não thất, thường gặp ở trẻ sinh non.
• Khối u ở hố sau của não. 
• Chấn thương sọ não.

Biểu hiện não úng thủy ở trẻ

Biểu hiện lâm sàng của não úng thủy thay đổi rất khác nhau, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: tuổi mắc bệnh, bản chất tổn thương gây tắc nghẽn lưu thông dịch não tủy, thời gian mắc bệnh và tốc độ tăng áp lực nội sọ.

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Do các khớp sọ chưa đóng kín nên dấu hiệu dễ thấy nhất là kích thước đầu tăng nhanh bất thường (có trường hợp tăng 3 cm/tuần).
• Da đầu mỏng, sáng bóng; thóp trước giãn rộng, căng phồng, mềm; đường khớp sọ giãn rộng, thóp trước có thể liền với thóp sau; các mạch máu dưới da đầu giãn to; mất dấu hiệu mạch đập; trán rộng.
• Mắt thường nhìn xuống, tạo dấu hiệu "mặt trời lặn". Co giật, dễ kích động, giật mình ngay cả với âm thanh nhỏ.
• Khó chịu, dễ cáu gắt, đôi khi có động kinh.
• Chán ăn, nôn mửa thường xuyên. Bú kém, hay bị sặc sữa hoặc nôn vọt.
• Khó ngủ, hay quấy khóc.
• Hai chân mềm nhũn, vận động kém linh hoạt, tay thường nắm chặt. Sức mạnh và trương lực cơ thấp, khi nằm đầu ngoẹo sang một bên.

Ở trẻ mới biết đi và trẻ lớn

• Khi khớp sọ đã đóng một phần, dấu hiệu đầu to khó nhận biết hơn, nhưng nếu đến khám muộn, thường thấy đầu rất to, dị dạng.
• Thay đổi cấu trúc khuôn mặt, đầu lớn bất thường. Vòng đầu tăng trên 2 độ lệch chuẩn, có thể xuất hiện dấu hiệu vỏ bình vỡ (Macewen sign).
• Tính cách thay đổi: hay cáu gắt, dễ kích thích, mệt mỏi, chán ăn, nôn nhiều vào buổi sáng. Nhức đầu nhiều vào buổi sáng, kèm nôn.
• Đau cổ (có thể do thoát vị hạnh nhân tiểu não).
• Thay đổi tri giác: buồn ngủ quá mức, ngủ gà, lú lẫn, hôn mê nếu bệnh kéo dài.
• Mờ mắt, có thể xuất hiện hội chứng não giữa (Parinaud syndrome), phù gai thị dẫn đến teo gai thị, nhìn đôi do liệt dây thần kinh số VI (hậu quả của tăng áp lực nội sọ nặng).
• Rối loạn dáng đi, mất phối hợp vận động.
• Co thắt cơ, co giật, thoái lui hoặc chậm phát triển tâm lý – vận động.
• Tăng phản xạ gân xương, tăng trương lực cơ do ảnh hưởng của hệ tháp.
• Rối loạn phát triển thể chất: béo phì, dậy thì sớm hoặc chậm dậy thì.
• Tiếng kêu ngắn, the thé.
• Mất kiểm soát bàng quang.

Tóm lại: Cách tiếp cận đa chuyên khoa là tối ưu, bao gồm bác sĩ phẫu thuật thần kinh, bác sĩ nội thần kinh, bác sĩ nhãn khoa, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh… phối hợp xây dựng phác đồ điều trị.

Trong hầu hết các trường hợp, não úng thủy có thể điều trị, nhưng trẻ cần được theo dõi lâu dài, thậm chí suốt đời. Tuy nhiên, điều trị có thể không đảo ngược tổn thương não đã xảy ra, mà chỉ ngăn chặn tổn thương não thêm. Vì vậy, nếu nghi ngờ trẻ bị não úng thủy cần đưa trẻ tới ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.

Các phương pháp điều trị não úng thủy

SKĐS - Không có loại thuốc nào có thể chữa được bệnh não úng thủy, thuốc chỉ có tác dụng hỗ trợ là chính. Cách duy nhất để điều trị bệnh não úng thủy là phẫu thuật.