Tuy nhiên, điều quan trọng là phải phát hiện sớm. Theo Bộ Y tế nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, một nửa số trẻ nhiễm HIV có thể tử vong trước 2 tuổi. Con số đó khiến mỗi xét nghiệm sớm trở thành một hành động đầy ý nghĩa – trao lại cơ hội sống và tương lai cho trẻ.
Làm thế nào để phát hiện sớm HIV ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ?
Khi sinh ra, trẻ có thể mang kháng thể HIV của mẹ, khiến kết quả xét nghiệm thông thường dễ gây nhầm lẫn. Vì vậy, các bác sĩ sử dụng kỹ thuật đặc biệt – gọi là xét nghiệm NAT – để phát hiện vật chất di truyền (RNA hoặc DNA) của virus HIV trong máu trẻ. Đây là phương pháp duy nhất xác định chính xác tình trạng nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng tuổi.
Trẻ sẽ được chỉ định xét nghiệm này trong các trường hợp sau:
- Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV;
- Trẻ không rõ tình trạng nhiễm HIV của mẹ nhưng có triệu chứng nghi ngờ bệnh HIV và/hoặc có kháng thể kháng HIV dương tính.
Bộ Y tế khuyến cáo, trẻ cần được xét nghiệm vào các thời điểm sau:
- 0 - 2 ngày tuổi
- 4 - 6 tuần tuổi
- 9 tháng tuổi nếu kết quả xét nghiệm NAT âm tính trước đó
- Bất kỳ khi nào trẻ có triệu chứng nghi ngờ nhiễm HIV
Nếu kết quả dương tính, trẻ sẽ được điều trị ARV ngay, không chờ xét nghiệm lần hai, vì điều trị sớm giúp giảm tới 75% nguy cơ tử vong và phục hồi miễn dịch nhanh hơn. Mỗi xét nghiệm sớm là một cánh cửa mở ra hy vọng – cho trẻ, cho gia đình và cho tương lai.
Xét nghiệm NAT giúp xác định chính xác tình trạng nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng tuổi.
Một số lưu ý khi điều trị HIV cho trẻ
Điều trị HIV ở trẻ không chỉ đơn giản là "thu nhỏ phác đồ của người lớn". Trẻ em không chỉ khác biệt về cân nặng mà còn khác biệt về sinh lý, đặc biệt là về tâm lý ở các trẻ vị thành nên, nên phác đồ, liều lượng và cách theo dõi cũng riêng biệt.
Do đó, cần lưu ý:
- Trẻ không thể tự điều trị hay tự đi lấy thuốc: Khác với người lớn, trẻ em phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc, cha mẹ, ông bà, người nuôi dưỡng. Họ là người giúp trẻ uống thuốc đúng giờ, tái khám đúng hẹn và theo dõi từng biểu hiện nhỏ. Một ngày quên thuốc có thể khiến virus tăng trở lại, ở trẻ nhỏ, vai trò người chăm sóc rất quan trọng đối với hiệu quả điều trị.
- Liều thuốc phải thay đổi theo cân nặng: Trẻ lớn nhanh, cân nặng thay đổi liên tục, nên liều ARV cần được điều chỉnh thường xuyên. Điều đó có nghĩa là trẻ phải tái khám thường xuyên hơn người lớn, đôi khi mỗi 1 - 2 tháng để bác sĩ đánh giá cân nặng, hiệu quả thuốc và điều chỉnh liều an toàn. Nếu trẻ trong độ tuổi đi học, trẻ còn cần sự hiểu, thông cảm, hỗ trợ từ thầy cô, nhà trường.
- Nhiều trẻ chưa biết về bệnh của mình: Nhiều em còn nhỏ, chưa hiểu vì sao phải uống thuốc mỗi ngày. Việc "bộc lộ", tức là nói cho trẻ biết về bệnh của mình là quá trình tinh tế, cần được hỗ trợ bởi nhân viên y tế, nhà tâm lý và cộng đồng. Nếu được giải thích đúng cách, trẻ sẽ không sợ hãi hay tự ti, mà hiểu rằng: "Mình chỉ đang điều trị để luôn được khỏe mạnh như các bạn khác".
Cùng nhau lan tỏa thông điệp "Hiểu để yêu thương"
Trong điều trị HIV ở trẻ, thuốc rất quan trọng, nhưng tình thương và sự kiên trì của người chăm sóc cũng quan trọng không kém. Cha mẹ hoặc người nuôi dưỡng cần được tư vấn đầy đủ về việc uống thuốc đúng giờ, tái khám đúng hẹn, theo dõi cân nặng, chiều cao, và các dấu hiệu bất thường của trẻ.
Trẻ nhiễm HIV cần không chỉ bác sĩ, mà cả một "mạng lưới yêu thương":
- Người chăm sóc duy trì thuốc, dinh dưỡng và tái khám đều đặn.
- Nhân viên y tế theo dõi, tư vấn và điều chỉnh liều phù hợp.
- Nhà trường và cộng đồng tạo môi trường an toàn, không kỳ thị.
Một lời động viên nhỏ, hay một ánh mắt không phán xét, đôi khi chính là "liều thuốc" hiệu quả giúp trẻ tuân thủ điều trị và sống vui khỏe mỗi ngày.
Mỗi người trong xã hội đều có thể góp phần vào hành trình này. Hãy hiểu đúng về HIV để không kỳ thị, khuyến khích phụ nữ mang thai xét nghiệm sớm và đồng hành cùng các gia đình có trẻ nhiễm HIV, chúng ta không chỉ bảo vệ một đứa trẻ mà đang bảo vệ cả tương lai.
