Phát hiện sớm dấu hiệu nguy hiểm để bảo vệ sức khỏe mẹ và trẻ sơ sinh

Vì sao trẻ sơ sinh bị ho đờm, khò khè, sổ mũi và cách chăm sóc?

Trẻ sơ sinh ho đờm, khò khè, sổ mũi do hệ hô hấp còn non nớt. Những triệu chứng này khiến bé khó chịu, quấy khóc, nếu không được chăm sóc đúng cách có thể dẫn đến viêm phế quản, viêm phổi.

Nguy cơ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh vẫn còn cao

Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm Việt Nam vẫn ghi nhận hàng nghìn ca tử vong sơ sinh và nhiều trường hợp sản phụ gặp biến chứng nguy hiểm sau sinh. Báo cáo năm 2023 cho thấy, tử vong sơ sinh chiếm tới 70% số ca tử vong trẻ dưới 1 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là nhiễm khuẩn, ngạt, vàng da nặng và các bất thường bẩm sinh không được phát hiện kịp thời.

Đối với bà mẹ, nhiều trường hợp tử vong liên quan đến băng huyết, nhiễm trùng hậu sản hoặc tiền sản giật không được xử trí sớm. Điểm chung là hầu hết đều có dấu hiệu cảnh báo trước nhưng không được phát hiện và đưa đến cơ sở y tế kịp thời.

Chính vì vậy, Bộ Y tế nhấn mạnh: phát hiện sớm dấu hiệu nguy hiểm và xử trí đúng cách là chìa khóa để giảm tử vong mẹ và trẻ sơ sinh, đồng thời nâng cao chất lượng dân số và sức khỏe cộng đồng.

Sức khỏe bà mẹ sau sinh: Không thể chủ quan

Sau khi sinh, cơ thể người mẹ cần nhiều thời gian để hồi phục. Bên cạnh chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý, sản phụ cần được theo dõi sát để phát hiện sớm những bất thường.

Các khuyến cáo quan trọng:

Dinh dưỡng: Ăn tăng số lượng, đủ 4 nhóm chất, uống khoảng 2 lít nước/ngày. Tiếp tục bổ sung sắt, axít folic, đa vi chất và uống vitamin A theo hướng dẫn.

Nghỉ ngơi: Tránh làm việc nặng, nghỉ ít nhất 6 tuần sau sinh, ngủ tối thiểu 8 giờ/ngày. Giữ tinh thần vui vẻ, chia sẻ với người thân để phòng trầm cảm sau sinh.

Vận động: Tập nhẹ nhàng để tăng sức khỏe, không quan hệ tình dục trong 42 ngày đầu.

Vệ sinh và phòng tránh thai: Vệ sinh vùng kín sạch sẽ, thay băng vệ sinh thường xuyên. Áp dụng biện pháp tránh thai an toàn cho phụ nữ đang cho con bú.

Đặc biệt, cần cảnh giác với các dấu hiệu nguy hiểm của sản phụ sau sinh như: ra máu nhiều, có máu cục; sốt cao; đau bụng âm ỉ kéo dài; sản dịch hôi; phù nề, đau đầu nhiều, mờ mắt; ngất hoặc co giật. Khi gặp các biểu hiện này, cần báo ngay cho cán bộ y tế hoặc đưa đến bệnh viện.

Trẻ sơ sinh: 12 dấu hiệu nguy hiểm cần nhớ

Trẻ sơ sinh (0–28 ngày tuổi) rất dễ bị bệnh, nếu không phát hiện kịp thời có thể tử vong trong thời gian ngắn. Bộ Y tế khuyến cáo 12 dấu hiệu nguy hiểm cha mẹ phải nhớ:

Bú ít hoặc bỏ bú

Ngủ li bì, khó đánh thức

Thở nhanh, chậm hoặc bất thường (khò khè, cánh mũi phập phồng, co rút lồng ngực)

Co giật, tím tái

Sốt cao trên 38,5°C hoặc hạ thân nhiệt dưới 36°C

Mắt sưng đỏ, chảy mủ

Rốn sưng đỏ, chảy dịch, có mùi hôi

Vàng da sớm trong 24 giờ đầu, vàng da kéo dài hơn 7–14 ngày, vàng da lan rộng, vàng cả lòng bàn tay, bàn chân hoặc kèm phân bạc màu

Nôn liên tục

Bụng chướng to

Đi ngoài nhiều lần, nhiều nước hơn bình thường

Không đi tiểu hoặc đại tiện trong 24 giờ đầu sau sinh

Khi trẻ có một trong các biểu hiện trên, gia đình cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế và ủ ấm trong quá trình di chuyển.

Chăm sóc đúng cách để phòng bệnh từ sớm

Bên cạnh phát hiện sớm bất thường, việc chăm sóc đúng cách hằng ngày là nền tảng giúp trẻ sơ sinh khỏe mạnh:

Giữ ấm: Ủ ấm bằng da kề da, mặc đủ ấm, tránh sưởi bằng than.

Nuôi con bằng sữa mẹ: Cho bú trong giờ đầu sau sinh, bú hoàn toàn sữa mẹ 6 tháng đầu, bú theo nhu cầu cả ngày lẫn đêm.

Chăm sóc vệ sinh: Rốn để khô, sạch, không bôi đắp. Lau mắt bằng khăn sạch, mềm, ẩm. Tắm bằng nước ấm 35–37°C, không nhất thiết hằng ngày khi trời lạnh.

Tiêm chủng: Đảm bảo trẻ được tiêm đầy đủ theo chương trình tiêm chủng mở rộng.

Theo dõi thường xuyên: Quan sát màu da, nhịp thở, bú, đại tiểu tiện, tình trạng rốn, mắt.

Ngoài ra, cha mẹ cần biết cách xử trí ban đầu một số bất thường như:

Nôn trớ: Bế trẻ đầu cao khi bú, vỗ ợ hơi sau bú, đặt nằm nghiêng.

Hăm tã: Giữ da khô thoáng, thay tã thường xuyên, rửa sạch sau khi đi tiểu/đại tiện.

Tưa miệng: Vệ sinh miệng, luộc sôi dụng cụ ăn uống, điều trị theo hướng dẫn cán bộ y tế.

Táo bón: Tăng cường bú mẹ, massage bụng theo chiều kim đồng hồ. Nếu kéo dài, đưa trẻ đi khám.

Bộ Y tế khuyến cáo tất cả trẻ sơ sinh nên được sàng lọc trong vòng 48–72 giờ sau sinh. Chỉ với vài giọt máu gót chân, xét nghiệm có thể phát hiện sớm nhiều bệnh nguy hiểm như: suy giáp bẩm sinh, thiếu men G6PD, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh, khiếm thính, bệnh tim bẩm sinh.

Nếu được phát hiện sớm, hầu hết bệnh có thể điều trị hiệu quả, giúp trẻ phát triển bình thường. Đây là "chi phí đầu tư nhỏ nhưng mang lại lợi ích lớn", ngăn ngừa tàn tật và tử vong sơ sinh.

Giai đoạn sau sinh là "thời điểm vàng" để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và trẻ sơ sinh. Việc nắm vững các dấu hiệu nguy hiểm, thực hiện chăm sóc đúng cách, cho trẻ sàng lọc sớm và nhận được sự hỗ trợ tích cực từ gia đình sẽ giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và biến chứng.

Đầu tư cho sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh chính là đầu tư cho tương lai dân tộc. Mỗi gia đình hãy là "người gác cổng" đầu tiên, nhận biết sớm và hành động kịp thời để mang đến cho trẻ sự khởi đầu khỏe mạnh và trọn vẹn.

Can thiệp tim mạch tối khẩn, cứu bé sơ sinh

SKĐS - Một bé sơ sinh 3 ngày tuổi, mang dị tật tim bẩm sinh phức tạp, vừa được các bác sĩ Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An thực hiện can thiệp tim mạch tối khẩn, giành giật sự sống từ tay tử thần sau hành trình hơn 500km từ Lào trở về Việt Nam.