Người và loài linh trưởng có nhiều điểm tương đồng, kể cả quá trình nhiễm bệnh, trong đó có loài khỉ đột Gorilla. Nếu sử dụng phân của loài vật này để phân tích, có thể phát hiện nhanh nguy cơ phát tán dịch Ebola tại khu vực Tây Phi hiện nay.
Dịch Ebola chưa có dấu hiệu suy giảm
Do dịch Ebola vẫn đang tiếp tục bùng phát, nên tại Sierra Leone hiện nay chính phủ đã ban hành lệnh “quản thúc tại gia”, và trên 20.000 người tình nguyện được huy động tham gia chiến dịch tìm kiếm tác nhân làm lan truyền virút Ebola. Ví dụ, tại thị trấn nghèo Freeport toàn bộ 14.000 cư dân ở đây buộc phải chấp hành lệnh không được ra khỏi nhà trong 3 ngày để hạn chế nguy cơ phát tán dịch. Ngoài ra, chính phủ còn yêu cầu người dân không được quăng xác người chết do Ebola ra ngoài đường hoặc có những hành động cực đoan phản đối nhân viên y tế và các nhà báo đến hỗ trợ chữa bệnh và đưa tin như 8 người bị thiệt mạng hôm 18/9/2014 tại một làng hẻo lánh ở Guinea. Những người này đã ném đá đến chết bởi nghi ngờ mang bệnh đến cho dân làng. Đây chính là những hành động tiếp tay, làm cho Ebola bùng phát khó kiểm soát. Thậm chí có nơi chỉ trong vòng 1 tuần đã có trên 700 người bị thiệt mạng vì Ebola. Theo số liệu mới nhất do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) công bố, tính đến ngày 28/9 vừa qua, số người chết vì Ebola đã lên tới gần 3.100 người trong tổng số 6.600 ca nhiễm bệnh. Trong đó, Liberia tiếp tục là quốc gia dẫn đầu về số người tử vong với 1.830 ca, cao gấp khoảng 3 lần so với tổng số ca tử vong tại Guinea và Sierra Leone. Riêng Nigeria và Senegal lại không có thêm ca nhiễm bệnh mới.
Phân Gorrila giúp dự báo nhanh nguy cơ lan truyền Ebola
Theo nghiên cứu mới nhất do các chuyên gia ở Liên minh Kinh tế - Y tế và Chính sách (EHA), tổ chức bảo tồn động vật và y tế có trụ sở tại New York, Mỹ, do tiến sĩ William Karesh đứng đầu mới đây đã phát hiện thấy, mọi thứ, kể cả dịch Ebola ở Tây Phi đều có liên quan đến động vật. Sở dĩ có kết luận nói trên là do EHA có rất nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về Ebola ở loài vượn, đặc biệt là loài linh trưởng có trọng lượng cơ thể khổng lồ trong nhiều năm. Đặc biệt, EHA còn tìm ra phương pháp mới phát hiện nhanh các kháng thể Ebola có trong phân của loài động vật này, như: vượn, tinh tinh, khỉ đột Gorrila.
Cho đến nay phương pháp phát hiện Ebola trong tự nhiên mới chỉ dựa vào việc thử máu hoặc mô từ khỉ nhiễm bệnh, loài vật mà người ta coi là thủ phạm lan truyền bệnh chính sang cho con người. Thậm chí có người còn quả quyết, loài dơi ăn quả chứ không phải là loài vượn. Việc thu thập phân của loài khỉ đột thuận lợi, đơn giản hơn rất nhiều so với việc thu thập mẫu máu hoặc thu thập xác chết động vật. Và quan trọng hơn, phương pháp phân tích mẫu phân khỉ sẽ giúp khoa học đưa ra các người dự báo dài kỳ cũng như vùng lây bệnh rộng hơn, chính xác hơn cho những trận dịch mới bùng phát trong tương lai.
Nghiên cứu của EHA do tiến sĩ Louisiana Lafayette đứng đầu và phát hiện thấy, loài Gorrila dễ bị nhiễm Ebola hơn người, tỉ lệ tử vong cao tới 95%. Trong vòng 25 năm trở lại đây dịch Ebola đã từng bùng phát ở loài khỉ và làm cho loài vật này vơi nhanh về số lượng, có tới 25% khỉ sống trong tự nhiên ở Congo đã bị virút này giết hại, nhưng sau khi trận dịch Ebola xuất hiện lần đầu đến nay người ta vẫn chưa quan tâm đến việc loài linh trưởng này, người ta mới chỉ mới trọng tâm đến loài dơi ăn quả.
Với phát hiện nói trên của EHA hy vọng sẽ giúp khoa học quan tâm hơn đến công cụ lan truyền dịch và có chiến dịch phòng tránh, tìm ra loại vắc-xin có hiệu quả cao hơn. Đã đến lúc con người phải xem lại những loại vắc-xin thuộc nhóm vắc-xin “orpha” đã từng bị lãng quên trong quá trình xét duyệt cấp phép, với lý do “hại nhiều hơn lợi” mà đến nay khoa học thấy rằng nó có tác dụng rất tốt, giúp loài khỉ có thể tránh được các loại virút gây bệnh nguy hiểm, sau đó truyền sang cho con người, kể cả Ebola. Một trong những loại vắc-xin lãng quên nói trên có một chủng do công ty Integrated Biotherapeutics bào chế, có thể giúp loài chuột mắc phải căn bệnh này.
Theo các chuyên gia virút học, một khi phát hiện thấy loài linh trưởng mắc bệnh, và lan truyền sang cho con người, thì giải pháp đầu tiên là phải tìm được vắc-xin “dập tắt” ngay dịch trong cơ thể loài vật, có như vậy mới hạn chế được nguy cơ truyền sang cho các loại vật khác, kể cả con người. Một trong những giải pháp đón đường là sự ra đời của vắc-xin có tên VLP (virus-like particle). Thực chất đây là loại vắc-xin dạng hạt giống virút, có khả năng ngăn ngừa virút Ebola, “khắc tinh” của loài linh trưởng sống trong môi trường hoang dã. Vắc-xin VLP hiện đang được thử nghiệm cho các loài tinh tinh nuôi nhốt, kết quả bước đầu cho thấy rất quả khả quan, có thể hạn chế nguy cơ diệt vong của loài khỉ. Dự án thử nghiệm vắc-xin nói trên do các chuyên gia ở ĐH Louisiana Lafayette và viện Y học viêm nhiễm trực thuộc quân đội Mỹ phối hợp thực hiện ở hai nhóm khỉ, mỗi nhóm gồm 2 khỉ cái và 1 khỉ đực, trọng lượng bình quân 64kg, độ tuổi từ 17 - 31. Trong quá trình thử nghiệm, những con khỉ này được kiểm tra sức khỏe định kỳ sau 14, 29, 56, 70, 77 và 84 ngày để thẩm định kết quả của vắc-xin. Như trên đã đề cập ở trên, VLP là loại vắc-xin miễn dịch, an toàn và được xem là vũ khí tiên phong trong cuộc chiến bảo vệ động vật hoang dã trước nguy cơ bị tuyệt chủng bởi virút Ebola.
Những diễn biến mới của dịch Ebola
Liên quan đến cuộc chiến phòng chống Ebola, cuối tháng 9 vừa qua WHO cho biết một bác sĩ người Liberia đã tiến hành thử nghiệm điều trị virút Ebola cho 15 bệnh nhân tại quốc gia này bằng thuốc chống HIV. Cũng tại Liberia, bà Bernice Dahn, thứ trưởng bộ y tế nước này đã tự cách ly sau khi trợ lý của bà bị tử vong vì virút Ebola. Còn theo Cơ quan Kiếm soát và Phòng chống dịch bệnh Mỹ (CDC), cuối tháng 9 vừa qua CDC phát hiện thấy ca nhiễm Ebola đầu tiên, đó là một hành khách ở Dallas, Texas vừa từ Liberia trở về. Bệnh nhân này không có biểu hiện gì khi rời Tây Phi, nhưng sau 4 ngày về Mỹ lại xuất hiện các triệu chứng của bệnh Ebola. Khi được xác nhận có những biểu hiện của Ebola, ngay lập tức bệnh nhân này đã được nhập viện và cách ly hôm 28/9/2014. Cũng theo CDC, với khả năng của hệ thống y học hiện đại, chắc chắn ca bệnh nói trên sẽ được kiểm soát và không trở thành mối đe dọa cho cộng đồng nên mọi người không phải lo lắng .
Khắc Nam (Theo DailyMail/CDC/PS - 10/2014)
