1. Vì sao phát hiện nhiễm HIV muộn vẫn còn xảy ra?
Trước đây khoảng 10 năm, việc thai phụ chỉ được phát hiện nhiễm HIV khi chuyển dạ khá phổ biến, bởi chưa có chương trình xét nghiệm rộng rãi.
Trong 5 năm trở lại đây, tình trạng này đã giảm đáng kể nhờ hệ thống sàng lọc thai kỳ được mở rộng.
Theo TS.BS. Cao Thị Thanh Thủy, Trung tâm Y khoa số 1 Tôn Thất Tùng, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, những trường hợp phát hiện muộn thường tập trung ở vùng sâu vùng xa, miền núi hoặc nơi có điều kiện kinh tế khó khăn. Tại đó, việc tiếp cận xét nghiệm HIV sớm trong thai kỳ còn nhiều hạn chế. Điều này khiến phụ nữ mang thai chỉ được xét nghiệm bằng test nhanh ngay tại thời điểm sinh.
Trong các tình huống cấp bách này, bác sĩ buộc phải khởi động phác đồ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con ngay khi có kết quả test nhanh dương tính, đồng thời làm xét nghiệm khẳng định song song. Việc này nhằm không bỏ lỡ "cửa sổ vàng" bảo vệ trẻ sơ sinh, bởi mỗi giờ trôi qua khi chưa được can thiệp, nguy cơ lây truyền càng cao.
Phát hiện HIV muộn không chỉ làm tăng nguy cơ cho trẻ mà còn gây thách thức trong can thiệp sản khoa.
2. Phát hiện HIV khi chuyển dạ - Nguy cơ tiềm ẩn cho cả mẹ và con
Phát hiện HIV muộn đồng nghĩa với việc thai phụ chưa kịp tiếp cận điều trị ARV trong suốt thai kỳ. Điều này làm tăng nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình chuyển dạ và sinh nở – giai đoạn có tỷ lệ lây truyền cao nhất. Nếu không có thuốc dự phòng, khả năng em bé bị nhiễm HIV có thể tăng lên đáng kể so với các trường hợp mẹ được điều trị sớm.
Phát hiện HIV muộn không chỉ làm gia tăng nguy cơ lây truyền cho trẻ mà còn đặt ra nhiều thách thức trong can thiệp sản khoa. Lúc này, bác sĩ buộc phải xử trí đồng thời cả vấn đề sản khoa và dự phòng lây nhiễm, đồng thời bảo đảm an toàn cho nhân viên y tế. Chính những yếu tố đó khiến quy trình điều trị trở nên phức tạp và áp lực hơn nhiều so với khi được chẩn đoán sớm.
Ngoài ra, ở những vùng thiếu thốn cơ sở y tế, việc chỉ phát hiện HIV khi chuyển dạ còn làm tăng gánh nặng chi phí cho gia đình. Họ vừa phải lo cho ca sinh, vừa phải đối diện với nguy cơ em bé cần điều trị hoặc theo dõi đặc biệt sau khi chào đời. Điều này gây áp lực tâm lý không nhỏ cho sản phụ và người thân.
Tất cả phụ nữ mang thai cần được tư vấn và xét nghiệm HIV ngay từ lần khám thai đầu tiên.
3. Sàng lọc sớm, tuân thủ điều trị ARV - Chìa khóa dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, giải pháp căn cơ vẫn là mở rộng xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai ngay từ những lần khám thai đầu tiên. Phát hiện sớm cho phép khởi động điều trị ARV kịp thời, từ đó giảm nguy cơ lây truyền xuống dưới 5%. Đây là thành quả đã được nhiều quốc gia ghi nhận, khi chương trình dự phòng lây truyền từ mẹ sang con được triển khai rộng rãi.
Song song với đó, việc truyền thông nâng cao nhận thức ở cộng đồng, đặc biệt là vùng sâu vùng xa, là yếu tố then chốt. Nếu phụ nữ mang thai và gia đình hiểu được lợi ích của xét nghiệm sớm, họ sẽ chủ động tìm đến dịch vụ y tế ngay từ đầu thai kỳ, thay vì chờ đến khi chuyển dạ.
Với những thai phụ không may phát hiện muộn, việc can thiệp kịp thời bằng ARV dự phòng ngay khi có test nhanh dương tính vẫn giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ cho trẻ. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế. Mục tiêu dài hạn cần hướng tới là không để bất kỳ phụ nữ mang thai nào bỏ lỡ cơ hội phát hiện và điều trị HIV sớm, để bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và thế hệ tương lai.
Mời bạn đọc xem tiếp video:
Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
