PGS.TS Đặng Văn Sơn, Viện Sinh học Nhiệt đới, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, các nhà khoa học vừa phát hiện 3 loài thực vật mới, quý hiếm, phạm vi phân bố hẹp ở Vườn Quốc gia Núi Chúa (Ninh Thuận). 3 loài mới gồm Sầm cuống dài, Diệp hạ châu Núi Chúa và Lòng mức Núi Chúa.
Sầm cuống dài, thuộc họ Mua (Melastomataceae), là loài cây gỗ nhỏ, cao đến 5 m. Lá mọc đối, phiến lá nhỏ, dày, hơi mọng, đỉnh tù hoặc đôi khi có khía lõm, gân giữa hơi nổi ở mặt dưới. Hoa nhỏ, màu tím xanh, mọc thành cụm chùm xim ở đầu cành hoặc nách lá; đài hình chuông, cánh hoa hình tam giác rộng, đầu nhọn. Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu tím đen.
Sầm cuống dài được phát hiện phân bố hẹp, được đưa vào danh mục các loài cần bảo tồn.
Diệp hạ châu Núi Chúa, thuộc họ Diệp hạ châu (Phyllanthaceae) là loài cây bụi thấp, mọc bò, đơn tính cùng gốc; cành có màu nâu đỏ. Lá mọc so le, phiến lá hình trứng ngược đến hình elip rộng, đôi khi gần tròn, có màu đỏ xám khi còn non, chuyển sang xanh khi trưởng thành. Hoa mọc ở nách lá, đơn tính; hoa đực mọc đơn lẻ hoặc theo bó, màu hồng đến đỏ tía; hoa cái mọc đơn lẻ, có màu đỏ tía. Quả nang, gần hình cầu, màu đỏ tía, nhẵn.
Diệp hạ châu Núi Chúa chỉ có khoảng 50 cá thể.
Lòng mức Núi Chúa, thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae) là cây bụi cao khoảng 3 m, thân nhẵn có nhựa mủ trắng; cành non nâu vàng đến nâu đỏ, bóng, cành già chuyển xám với đốm sần nhỏ. Lá mọc đối, hình elip thon dài hoặc elip ngược, mặt trên xanh vàng sẫm, mặt dưới nâu vàng xỉn, cả 2 mặt nhẵn bóng. Cụm hoa mọc đầu cành, dạng xim, mang 3 - 13 hoa, cuống hoa rủ khi nở; Đài màu xanh, 5 thùy thuôn nhọn, mép có lông tơ ngắn; tràng hoa cam - đỏ, thùy hình trứng rộng, mép hơi uốn cong và ngược khi nở hoàn toàn, mặt ngoài có lớp hạt nhỏ đặc trưng.
Loài Lòng mức Núi Chúa.
Ba loài thực vật mới được phát hiện đều có phạm vi phân bố hẹp, chủ yếu giới hạn trong khu vực Vườn Quốc gia Núi Chúa (Ninh Thuận), một trong những vùng sinh thái quan trọng của Việt Nam. Đặc biệt, loài Sầm cuống dài còn được tìm thấy ở đảo Hòn Tre (Khánh Hòa), nơi có hệ sinh thái ven biển đặc trưng; loài này thường mọc ở độ cao dưới 200 m, trong rừng thưa ven biển trên nền đất pha cát hoặc đá ong nghèo dinh dưỡng, chịu ảnh hưởng bởi điều kiện khô hạn và môi trường biển.
Hai loài còn lại là Diệp hạ châu Núi Chúa và Lòng mức Núi Chúa hiện chỉ được ghi nhận tại Vườn Quốc gia Núi Chúa. Loài Diệp hạ châu Núi Chúa mọc ở trảng cây bụi ven biển ở độ cao 25 m, số lượng ước tính khoảng 50 cá thể; còn loài Lòng mức Núi Chúa mọc trong rừng lá rộng thường xanh trên nền đất granite, với số lượng cây trưởng thành ghi nhận chưa đến 20 cá thể. Cả 2 loài này đều được đề xuất đưa vào danh mục cần bảo tồn theo tiêu chí của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) (2024).
PGS.TS. Đặng Văn Sơn cho biết, tính đến nay, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã ghi nhận 1.514 loài thuộc 596 chi của 147 họ thực vật có mạch. Trong số đó, có nhiều loài mới đã được mô tả từ sau năm 2000 bởi các nhà thực vật học trong nước và quốc tế. Điều này cho thấy, việc tiếp tục điều tra, thống kê và nghiên cứu phân loại là cần thiết để hiểu rõ hơn về hệ thực vật khô hạn của khu vực này.
Việc phát hiện 3 loài thực vật mới không chỉ mở rộng danh lục thực vật quốc gia mà còn cho thấy tiềm năng lớn trong việc khám phá và công bố thêm nhiều loài chưa từng được ghi nhận tại khu vực và các vùng lân cận. Do phạm vi phân bố hẹp, các loài mới này đang đối mặt với nguy cơ bị đe dọa nghiêm trọng.
