Thời gian qua, nhiều trường hợp con trẻ bị chính cha mẹ đánh đập, xử phạt, gây ra hậu quả đau lòng. Thực tế có thể nhận thấy ở không ít gia đình, nhiều cha mẹ khó kiểm soát cảm xúc của mình và phạt con nhiều hơn lỗi mà trẻ phạm phải. Điều này sẽ làm đứa trẻ thêm sợ hãi, rối bời và ngang bướng hơn.
Trước khi phạt con cần cân nhắc điều gì?
Chia sẻ về phương pháp giáo dục con, theo chuyên gia tâm lý, PGS.TS. Phạm Mạnh Hà - giảng viên Khoa Quản lý giáo dục, Trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội, người Việt có câu "Thương cho roi cho vọt/ Ghét cho ngọt cho bùi" và xem việc phạt đồng nghĩa với đánh đập. Chúng ta phải khẳng định một điều là trong quá trình nuôi dạy con cái, nếu nói rằng người lớn không phạt hay không dùng biện pháp mạnh để uốn nắn, dạy dỗ con trưởng thành là không có thật.
PGS.TS. Phạm Mạnh Hà phân tích, trong quá trình con trưởng thành sẽ gặp phải những vấn đề về hành vi và đứa trẻ có nhu cầu được cha mẹ cũng như những người xung quanh chỉ cho đâu là đúng, đâu là sai để uốn nắn lại hành vi cho chuẩn. Do vậy, cha mẹ cần có cách ứng xử với việc phạt con một cách văn minh, khoa học và hiệu quả.
Trước khi thực hiện hình phạt thì đứa trẻ phải hiểu tại sao chúng bị phạt và nặng nhẹ của lỗi đó tương xứng những hậu quả mà chúng sẽ phải gánh chịu ở hiện tại và tương lai. Ảnh minh họa
Trước khi phạt con, cha mẹ cần xác định lúc nào nên phạt con và lúc nào không nên phạt con.
Đầu tiên, cha mẹ đừng bao giờ phạt con trong lúc nóng giận bởi khi đó chúng ta suy nghĩ không chín chắn, không kiểm soát được hành vi của mình, bị cảm xúc chi phối sẽ gây nên những hậu quả khôn lường và phải trả giá rất đắt.
Thứ hai, chúng ta không phạt con khi chưa nhắc nhở, cảnh báo trẻ trước đó.
Thứ ba, khi con mắc lỗi mà không cố tình thì cũng không nên phạt con.
Thứ tư, khi hành vi của con không phải là hành vi mang tính thường xuyên. Khi con có lỗi nhỏ thì không lấy lỗi trong quá khứ để phạt con.
Cuối cùng, không phạt con khi con không mắc lỗi.
Giải thích điều này, PGS.TS. Phạm Mạnh Hà cho biết, nhiều bậc cha mẹ cứ lấy quyền làm cha mẹ thích là mắng con. Rất vô lý khi phạt con mà con không làm gì sai. Ví dụ, có khi con chẳng làm gì, cha mẹ cũng mắng: "Sao mày cứ ngồi yên đấy"; Hoặc khi con đang hát vui vẻ thoải mái, cha mẹ lại quát: "Mày bị dở hơi à? Sao mà hát to thế?"...
Việc dạy dỗ con phải mang tính giáo dục
PGS.TS. Phạm Mạnh Hà cho rằng, tất cả những hành vi phạt liên quan đến quyền trẻ em, liên quan đến luật trẻ em là không được phép phạt. Ví dụ như đánh đòn gây tổn thương về mặt thể chất cũng như tâm lý là cần phải loại bỏ trong đầu cha mẹ.
"Cha mẹ có thể tét mông con ở mức độ nào đó có thể được. Tuy nhiên, cường độ, tốc độ và nhịp độ của việc tét mông đó mà làm cho đứa trẻ bị tổn thương như lằn lên, chấn thương hoặc bị ngã ở đâu đó thì cha mẹ sẽ phải trả giá rất đắt bằng pháp luật" - PGS. Hà nói.
Ngoài những hình thức phạt tác động vật lý lên cơ thể trẻ, hình phạt liên quan đến nhu cầu, sở thích của con... thì cha mẹ còn dùng những lời chửi mắng, nhục mạ, làm tổn thương về mặt tinh thần của con, làm hạ thấp lòng tự trọng của đứa trẻ.
Chuyên gia tâm lý khuyên cha mẹ không nên dùng những lời lẽ thiếu văn hóa để dạy trẻ hành vi văn hóa. Bởi sẽ làm đứa trẻ thêm rối bời, ngang bướng và cục tính hơn. Thậm chí, đứa trẻ đó có thể trở thành đối tượng để đi làm tổn thương người khác sau này.
Theo PGS.TS. Phạm Mạnh Hà, việc dạy dỗ con phải mang tính giáo dục. Trước khi thực hiện hình phạt thì đứa trẻ phải hiểu tại sao chúng bị phạt và nặng nhẹ của lỗi đó tương xứng những hậu quả mà chúng sẽ phải gánh chịu ở hiện tại và tương lai. Hành vi phạt được gọi là tích cực, tức là hành vi phạt mang tính giáo dục. Có nghĩa khi chúng ta phạt đứa trẻ mà trẻ nhận ra lỗi lầm và biết thay đổi thì đó là biện pháp tích cực
Cha mẹ cũng cần giải thích cho con những yếu tố nhân quả: con làm việc này thì ảnh hưởng đến chuyện gì, tại sao cha mẹ phạt con, nếu con điều chỉnh, thay đổi con sẽ nhận được những phần thưởng, món quà mà con thích thú... "Chúng ta phạt con dưới góc độ giáo dục trong tinh thần thực sự lành mạnh, khỏe khoắn thì sẽ làm cho đứa trẻ nhận ra những lỗi lầm để thay đổi", PGS.TS. Phạm Mạnh Hà cho biết.
