Trong cuộc sống hàng ngày với nhiều vấn đề ảnh hưởng, tác động, người bình thường sau một sang chấn về cơ thể hoặc tâm lý rất mạnh có thể dẫn đến tình trạng phản ứng cấp đối với các stress gặp phải. Phản ứng cấp khi gặp phải stress là một loại stress nhất thời, trầm trọng và thường mất đi sau vài giờ hoặc vài ngày nhưng cần phải có những hiểu biết cần thiết để phòng ngừa.
Theo các nhà khoa học, stress là một quá trình phức tạp bao gồm các phản ứng sinh lý, tâm lý và ứng xử; trong đó tâm lý có vai trò rất quan trọng. Có thể nói đây là tất cả các sự việc, hoàn cảnh, điều kiện sinh hoạt xã hội, những tác động của môi trường từ nhiên... có ảnh hưởng, tác động đến con người, đến trạng thái tâm thần gây ra các cảm xúc mạnh; chủ yếu là những hiện tượng tiêu cực như sợ hãi, lo âu, buồn bã, tức giận... có tác dụng điều khiển, chi phối con người cả về thể chất lẫn tinh thần. Trong một số trường hợp trên thực tế, khi gặp phải hiện tượng stress tác động, con người có biểu hiện phản ứng cấp gây nguy hại đến sức khỏe.
Biểu hiện của phản ứng cấp đối với stress
Khi đối diện với những stress, con người có phản ứng cấp với những biểu hiện rất khác nhau như: sửng sốt, bị thu hẹp ý thức và khả năng chú ý. Không có khả năng hiểu được các tác động, kích thích ảnh hưởng; mất khả năng định hướng, sững sờ phân ly giống như tách rời khỏi thế giới bên ngoài hoặc bị kích động, gia tăng vận động như chạy trốn, bỏ nhà ra đi... Rối loạn của phản ứng cấp nêu trên thường kèm theo các triệu chứng về thần kinh thực vật biểu hiện sự lo âu, hoảng sợ với dấu hiệu mạch nhanh, đỏ mặt, ra nhiều mồ hôi... Các triệu chứng này thường xuất hiện trong nhiều phút sau khi có tác động của kích thích hay yếu tố sự kiện gây nên stress và thường biến mất trong vài giờ hoặc 2 - 3 ngày. Giai đoạn này người có phản ứng cấp đối với stress có thể quên từng phần hoặc quên hoàn toàn.
Các triệu chứng này thường xuất hiện trong nhiều phút sau khi có tác động của kích thích
Triệu chứng lâm sàng của phản ứng cấp
Thông thường triệu chứng lâm sàng của phản ứng cấp do tác động ảnh hưởng của stress có thể xảy ra tức thì hoặc sau vài phút. Theo các nhà khoa học, thời gian xuất hiện phản ứng cấp tùy thuộc mức độ mạnh của sang chấn tâm lý. Triệu chứng lâm sàng của phản ứng cấp có các đặc điểm như: người bị ảnh hưởng có thể hiện một bệnh cảnh hay thay đổi và pha trộn, sau trạng thái “ngây dại” ban đầu, có thể xuất hiện các triệu chứng trầm cảm hoặc lo âu, giận dữ, thất vọng, tăng hoạt động quá mức hoặc tự thu mình lại nhưng không có một triệu chứng nào nổi bật và kéo dài. Các triệu chứng này có thể biến mất nhanh chóng trong vài giờ ngay sau khi người bị ảnh hưởng của stress không còn bị tác động bởi sang chấn tâm lý. Nếu trường hợp stress vẫn còn tồn tại thì các triệu chứng lâm sàng thường có khả năng bắt đầu giảm sau từ 24 - 48 giờ và biến mất trong vòng 3 ngày.
Cần chẩn đoán phân biệt để tránh nhầm lẫn
Như trên đã nêu, phản ứng cấp đối với stress là một rối loạn stress nhất thời nhưng có khả năng xảy ra trầm trọng, thường gặp ở những người bình thường sau một sang chấn cơ thể hoặc tâm lý rất mạnh và mất đi sau vài giờ hay vài ngày. Tuy vậy, trên thực tế các nhà khoa học đã khuyến cáo cần chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý khác để tránh nhầm lẫn bao gồm: sự tăng bệnh đột ngột ở người trước đã có các triệu chứng của rối loạn tâm thần khác, trừ trường hợp rối loạn nhân cách; tuy nhiên vấn đề này không có nghĩa là có thể loại bỏ chẩn đoán. Rối loạn tâm thần do một bệnh lý của cơ thể như chấn thương sọ não. Rối loạn gây ra do sử dụng các chất kích thích tâm thần như ngộ độc rượu, sau khi gặp phải một stress rất mạnh. Cơn loạn thần ngắn ở một số bệnh nhân sau khi bị stress rất mạnh có thể xuất hiện các triệu chứng loạn tâm thần. Cơn trầm cảm nặng hoặc tâm thần phân liệt xảy ra sau một chấn thương tâm lý.
Việc chẩn đoán phân biệt này giúp cho các bác sĩ lâm sàng xác định rõ hơn các triệu chứng của phản ứng cấp đối với stress để có biện pháp xử trí phù hợp, sớm đưa người bị những rối loạn do phản ứng cấp nhất thời trở lại trạng thái bình thường.