Vì vậy, khi dùng nhiều loại thuốc ở người cao tuổi cần cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ với người bệnh... Nguy cơ có hại sẽ càng tăng khi dùng càng nhiều loại thuốc.
Tăng tác dụng có hại của thuốc
Dùng hai thuốc có cùng tác dụng phụ sẽ làm tăng tác dụng có hại của thuốc. Nếu người bệnh bị đau dạ dày, khó chịu, gây mất ngủ. Người bệnh dùng thuốc giảm tiết dịch vị cimetidin (trị bệnh đau dạ dày) lại dùng thuốc ngủ seduxen (trị mất ngủ). Cimetidin vốn có tác dụng phụ gây lú lẫn, kích động, hoang tưởng; khi dùng thêm seduxen tác dụng phụ này sẽ tăng lên, gây buồn ngủ kéo dài, không chủ động được, người cao tuổi dễ bị té ngã. Hoặc khi nhiễm khuẩn hô hấp cấp nặng, thầy thuốc đã cho dùng amikacin với liều thích hợp sẽ ức chế được vi khuẩn. Người bệnh sốt ruột dùng thêm cả gentamycin tiêm. Việc dùng thêm này không tăng thêm hiệu lực trị bệnh mà sẽ tăng độc tính với thính giác, gây điếc, vì cả amikacin và gentamycin đều có độc tính này.
Dùng nhiều thuốc cùng lúc tăng nguy cơ tương tác bất lợi.
Làm mất hiệu lực của thuốc
Trường hợp này xảy ra khi dùng hai thuốc đối kháng nhau. Ví dụ, người bệnh đang uống thuốc chống trầm cảm như sertralin lại dùng thêm thuốc trị mất ngủ như triazolam. Trầm cảm vốn là do thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh trong synap; người bệnh trong trạng thái bị ức chế (không ham thích, không muốn làm việc, buồn chán. Thuốc chống trầm cảm làm cho cơ thể phục hồi các chất dẫn truyền trong synap ngang với ngưỡng sinh lý, được coi là thuốc kích thích thần kinh trung ương (đến ngưỡng cần thiết). Thuốc ngủ triazolam lại ức chế hệ thần kinh trung ương. Dùng hai thuốc có tác dụng ngược nhau sẽ làm mất hiệu lực của nhau. Hoặc trong trường hợp người bệnh bị tăng huyết áp (đây là bệnh phổ biến ở người cao tuổi), dùng các thuốc hạ áp như atenolol, nifedipin, lisinopril... nếu bị hen lại dùng thêm thuốc hen chứa ephedrin hoặc corticoid (tiêm, uống) kéo dài. Ephedrin tăng cường hoạt động của thần kinh giao cảm làm cho tim đập mạnh, co mạch ngoại vi, gây tăng huyết áp; corticoid giữ muối nước, làm nước trong máu trong dịch gian bào tăng và tác động lên chuyển hóa glucid làm glucose - máu tăng... dẫn tới tăng huyết áp. Như vậy, các thuốc chữa hen sẽ làm mất hiệu lực của các thuốc chữa tăng huyết áp.
Gây trở ngại cho việc chữa bệnh
Người cao tuổi cũng thường hay dùng thuốc bổ (tự mua hoặc được biếu). Trong trường hợp bị tăng huyết áp lại thường xuyên uống viên đa sinh tố (dạng sủi). Viên sủi chứa nhiều natribicarbonat (NaHCO3) làm tăng lượng Na giống như khi ta ăn mặn, gây tăng huyết áp. Như vậy, tá dược NaHCO3 trong viên sủi làm giảm hiệu lực của thuốc chữa tăng huyết áp.
Dùng quá liều thuốc gây độc
Tình trạng này hay xảy ra khi dùng các thuốc hạ sốt, giảm đau có chứa paracetamol. Trên thị trường có rất nhiều sản phẩm (trong nước và nước ngoài) có chứa hoạt chất paracetamol. Khi dùng thuốc hạ sốt mang tên “A” không đỡ, đã vội đi mua thuốc hạ sốt mang tên “B”... Trong khi cả hai thuốc “A” và “B” đều có chứa cùng một hoạt chất là paracetamol, đã dẫn đến việc dùng quá liều thuốc. Quá liều paracetamol sẽ làm tổn thương gan, ngộ độc gan… nhất là ở người cao tuổi khi chức năng gan đã suy giảm hoặc ở những người đang có vấn đề về gan thận thì ngộ độc gan càng trở nên trầm trọng.
Cách nào hạn chế?
Đối với người bệnh nói chung và người bệnh cao tuổi nói riêng, khi đi khám bệnh cần phải nói rõ cho thầy thuốc biết về những bệnh đã có sẵn, những thuốc đang dùng (thuốc trị bệnh, thuốc Đông y, thuốc bổ, vitamin...). Biết được điều này, bác sĩ sẽ cân nhắc và thận trọng khi kê đơn, tránh những tương tác bất lợi có thể xảy ra khi dùng nhiều thuốc cùng lúc. Trong trường hợp cần dùng cùng lúc từ hai thuốc trở lên để chữa những bệnh khác nhau, cần lựa chọn các thuốc thích hợp, dạng dùng thích hợp... để chúng không cản trở dụng của nhau, tăng hiệu quả điều trị và giảm được độc tính của thuốc.
Với người bệnh, khi được kê đơn dùng thuốc, cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Không được tự ý thay đổi liều lượng và nhất là không được tự ý dùng thêm bất cứ thuốc nào (kể cả thuốc bổ) khi chưa có ý kiến của bác sĩ.