Phân biệt chướng bụng do rối loạn tiêu hóa và bệnh lý phụ khoa

Cảm giác đầy tức, nặng bụng hoặc căng chướng kéo dài khiến nhiều phụ nữ chủ quan tự chữa bằng men tiêu hóa. Tuy nhiên, các bác sĩ khuyến cáo, triệu chứng này có thể là tín hiệu sớm của bệnh lý phụ khoa cần được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân tiêu hóa thường gặp

Phần lớn trường hợp chướng bụng liên quan tới đường tiêu hóa. Các nhóm nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Rối loạn chức năng tiêu hóa: hội chứng ruột kích thích (IBS) là nguyên nhân hay gặp, khiến người bệnh đầy hơi, đau quặn bụng, kèm tiêu chảy hoặc táo bón.
• Không dung nạp thực phẩm: lactose, fructose hoặc các carbohydrate khó tiêu (nhóm FODMAP) lên men mạnh ở đại tràng, tạo khí và gây đầy hơi.
• Táo bón mạn: phân ứ đọng khiến bụng căng và khó chịu.
• Rối loạn nhu động ruột hoặc rối loạn thần kinh- ruột gây cảm giác đầy mà không tìm thấy tổn thương thực thể.
• Bệnh lý đường tiêu hóa hữu cơ: viêm, tắc, bệnh celiac, bệnh viêm ruột mạn… thường đi kèm triệu chứng nặng hơn như đau, sụt cân, phân có máu.
• Đặc điểm gợi ý nguyên nhân tiêu hóa: triệu chứng khởi phát liên quan bữa ăn, thay đổi theo loại thức ăn, có rối loạn đại tiện rõ rệt, và thường cải thiện khi điều chỉnh chế độ ăn hoặc thói quen sinh hoạt.

Nguyên nhân phụ khoa 

Một số bệnh phụ khoa cũng gây chướng bụng hoặc làm bụng to lên:

• Nang buồng trứng hoặc u buồng trứng lớn: khối chiếm thể tích vùng chậu có thể tạo cảm giác căng, chướng, thậm chí chèn ép đường tiểu.
• U xơ tử cung: khối lớn ở tử cung có thể gây cảm giác nặng, gây biến dạng một phần vùng bụng dưới.
• Lạc nội mạc tử cung: thường gây đau bụng theo chu kỳ kèm tràn tức vùng chậu, chướng trước hoặc trong kỳ kinh.
• Tích tụ dịch trong ổ bụng (ascites): có thể do nhiều nguyên nhân, trong đó ung thư buồng trứng hoặc các bệnh mạn tính gây dịch ổ bụng và chướng liên tục.
• Vấn đề sản khoa khác: thai ngoài tử cung, u phyllodes vùng tiểu khung… có thể biểu hiện bằng chướng hoặc đau vùng chậu.
• Các dấu hiệu nghi ngờ nguồn gốc phụ khoa: chướng bụng dai dẳng không liên quan bữa ăn, tăng kích thước bụng theo thời gian, đau vùng chậu, rối loạn kinh nguyệt, chảy máu âm đạo bất thường hoặc rối loạn tiểu tiện.

Làm sao phân biệt?

Khi đến khám, bác sĩ thường khai thác những điểm sau để phân định nguồn gốc:

• Liên quan bữa ăn. Nếu đầy hơi xuất hiện ngay sau ăn và biến mất khi tránh thực phẩm đó, nghi nhiều về tiêu hóa.
• Quan hệ với chu kỳ kinh. Đau hoặc chướng tăng vào trước/sau kỳ kinh gợi ý lạc nội mạc tử cung hoặc bệnh phụ khoa khác.
• Thói quen đại tiện. Táo bón hoặc tiêu chảy xen kẽ thường thấy ở IBS.
• Triệu chứng kèm theo. Sút cân, chán ăn, sốt, máu trong phân, chảy máu âm đạo, đau khi quan hệ là các dấu hiệu cần làm rõ.
• Thời gian diễn tiến? Chướng thoáng thường do thức ăn/khí, chướng kéo dài và tăng dần cần khảo sát sâu hơn.

Khám và xét nghiệm ban đầu

Để phân định nguyên nhân, quy trình cơ bản tại phòng khám thường gồm:

• Khám lâm sàng: khám bụng, khám vùng chậu/khám phụ khoa khi cần.
• Thai test với mọi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.
• Siêu âm vùng chậu (siêu âm đầu dò âm đạo hoặc siêu âm bụng): phát hiện nang, u, dịch ổ bụng hoặc tổn thương tử cung.
• Xét nghiệm máu cơ bản: công thức máu, chức năng gan thận; một số trường hợp làm chỉ điểm buồng trứng (CA-125) nếu nghi ngờ u buồng trứng.
• Thăm dò tiêu hóa khi cần: xét nghiệm phân, test hít hơi để đánh giá không dung nạp lactose hoặc FODMAP, nội soi tiêu hóa nếu có dấu hiệu cảnh báo.
• Bắt đầu bằng siêu âm vùng chậu là bước quan trọng để loại trừ bất thường phụ khoa. Nếu siêu âm bình thường nhưng triệu chứng kéo dài, bác sĩ sẽ hướng tới chuyên khoa tiêu hóa.

Hướng xử trí ban đầu theo nguyên nhân

Nếu nghi tiêu hóa:

Thay đổi chế độ ăn: thử chế độ low-FODMAP dưới hướng dẫn chuyên gia dinh dưỡng, tránh đồ uống có gas, giảm thức ăn gây khí.

Tăng hoạt động thể chất, bổ sung nước và điều chỉnh lượng chất xơ để tránh táo bón.

Sử dụng men vi sinh hoặc thuốc hỗ trợ tiêu hóa theo chỉ định.

Quản lý stress, kỹ thuật thư giãn và tham vấn tâm lý nếu IBS liên quan yếu tố tâm lý.

Nếu nghi phụ khoa:

Theo dõi bằng siêu âm nếu khối nhỏ, không triệu chứng.

Sinh thiết hoặc can thiệp phẫu thuật khi khối tăng nhanh, >2–3 cm, đau nhiều, hoặc có nghi ngờ u ác tính.

Điều trị nội khoa cho các bệnh lý như lạc nội mạc tử cung hoặc điều chỉnh nội tiết theo chỉ định chuyên gia.

Dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay

Bạn nên tới cơ sở y tế cấp cứu hoặc gặp bác sĩ sớm nếu có:

• Chướng bụng tăng nhanh, kèm đau dữ dội
• Sút cân bất thường, kém ăn, mệt mỏi
• Chảy máu âm đạo bất thường hoặc có dịch mùi hôi
• Tiểu buốt, tiểu khó, sốt kèm chướng bụng
• Buồn nôn, nôn nhiều hoặc không đi tiêu được (nghi tắc ruột)

Lời khuyên của thầy thuốc

• Đừng chủ quan khi chướng bụng kéo dài: phụ nữ cần đi khám để xác định nguyên nhân, không nên tự chẩn đoán bằng mạng xã hội.
• Bắt đầu bằng siêu âm vùng chậu nếu chướng bụng dai dẳng hoặc kèm triệu chứng sản phụ khoa.
• Thử can thiệp đơn giản: điều chỉnh ăn uống, tăng nước, vận động, xử lý táo bón; nhiều trường hợp chức năng tiêu hóa cải thiện rõ rệt.
• Theo dõi định kỳ nếu bác sĩ khuyến nghị theo dõi khối nhỏ; nếu khối thay đổi, cần tái khám ngay.

Vì sao phụ nữ dễ bị chướng bụng kéo dài?

SKĐS - Chướng bụng là tình trạng phổ biến ở phụ nữ, gây khó chịu và ảnh hưởng sinh hoạt. Đôi khi đây chỉ là rối loạn nhẹ, nhưng cũng có thể cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng.