Tuy nhiên vì những lý do khách quan khác nhau, một số trường hợp phải sử dụng đến sữa công thức. Tổ chức y tế thế giới (WHO) và Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) đã nhiều lần cảnh báo sữa bột công thức không phải là sản phẩm vô trùng-nó có thể chứa một lượng nhỏ vi khuẩn tiềm ẩn như Cronobacter sakazakii, Salmonella spp., và một số vi sinh vật trong môi trường khác, vốn có thể sinh sôi khi gặp điều kiện nhiệt độ phù hợp. Khi sữa được pha không đúng quy trình, vi khuẩn sẽ nhanh chóng nhân lên và gây bệnh ở trẻ, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc suy giảm miễn dịch.
Phần lớn các lỗi trong quá trình chăm sóc trẻ lại xuất phát từ khâu pha sữa - một công đoạn tưởng đơn giản nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe nếu thực hiện sai cách.
Sai lầm thường gặp khi pha sữa
Pha bằng nước nguội hoặc quá nóng
Nước nguội (dưới 40 °C) không đủ để hòa tan hoàn toàn sữa bột, gây vón cục, trẻ bú dễ đầy hơi, nôn trớ.
Nước quá nóng (> 80 °C) có thể làm mất hoạt tính các vi chất và lợi khuẩn trong sữa.
Theo nghiên cứu của Grant và cộng sự (2023) cho thấy 60% máy pha tự động cung cấp nước dưới 70 °C- không đủ để tiêu diệt vi khuẩn tiềm ẩn.
Thêm sữa bột nhiều hơn chỉ định
Pha sữa "đặc hơn" không giúp trẻ tăng cân nhanh mà có thể gây áp lực thận, rối loạn nước – điện giải, táo bón, mất nước, quấy khóc, hoặc nặng hơn là tăng natri máu, ảnh hưởng đến hoạt động tim mạch và thần kinh.
Một sai lầm khá phổ biến của nhiều cha mẹ là cho rằng pha sữa "đặc hơn" sẽ giúp trẻ bú ít nhưng tăng cân nhanh hơn. Trên thực tế, điều này không những không mang lại lợi ích dinh dưỡng mà còn có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe của trẻ.
Ngoài ra, sữa quá đặc có áp lực thẩm thấu cao, còn khiến hệ tiêu hóa phải hoạt động quá mức, gây đầy hơi, khó tiêu, nôn trớ sau bú/uống và giảm khả năng hấp thu vi chất. Về lâu dài, điều này có thể dẫn đến tăng cân không lành mạnh (tăng mỡ nhưng thiếu cơ), hoặc ngược lại là suy dinh dưỡng tiềm ẩn do rối loạn chuyển hóa.
Dùng nước khoáng hoặc nước không đảm bảo
Một thói quen khá phổ biến của nhiều cha mẹ là sử dụng nước khoáng đóng chai để pha sữa vì tin rằng "nước khoáng sạch và an toàn hơn nước đun sôi". Tuy nhiên, điều này thực chất tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe cho trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 12 tháng tuổi. Nước khoáng có thể chứa hàm lượng natri, canxi, magie và các khoáng chất khác ở mức cao. Với người lớn, lượng khoáng này không gây ảnh hưởng nhiều, nhưng với trẻ nhỏ, thận chưa phát triển hoàn thiện,việc xử lý lượng chất hòa tan dư thừa là một gánh nặng lớn.
Hậu quả có thể dẫn đến quá tải thận, rối loạn nước – điện giải, phù, hoặc tăng natri máu. Ngoài ra, thành phần khoáng chất trong nước khoáng không đồng nhất giữa các nhãn hàng và không được kiểm soát chặt chẽ theo nhu cầu sinh lý của trẻ nhỏ.
Bên cạnh đó, nếu nguồn nước không được xử lý hoặc đun sôi đúng cách, vi khuẩn gây bệnh có thể trực tiếp đi vào hệ tiêu hóa của trẻ. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy cấp, rối loạn tiêu hóa và nhiễm khuẩn đường ruột ở trẻ nhỏ tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam chúng ta. Chính vì vậy, Tổ chức y tế thế giới đã khuyến cáo sử dụng nước đun sôi để nguội tới khoảng 70 °C để pha sữa. Không dùng nước khoáng để pha sữa công thức.
