Oxalat tốt hay xấu cho sức khỏe?

1.Oxalat là gì?

Oxalat (axit oxalic) là một hợp chất hữu cơ được tìm thấy trong nhiều loại thực vật, bao gồm lá xanh, trái cây, quả hạch và hạt… Thuật ngữ "axit oxalic" và "oxalat" được sử dụng thay thế cho nhau trong khoa học dinh dưỡng.

Cơ thể bạn có thể tự sản xuất oxalat hoặc lấy nó từ thức ăn. Vitamin C khi được chuyển hóa cũng có thể chuyển hóa thành oxalat.

Sau khi tiêu thụ, oxalat có thể liên kết với các khoáng chất để tạo thành các hợp chất, bao gồm oxalat canxi và oxalat sắt. Điều này chủ yếu xảy ra ở ruột kết, nhưng cũng có thể xảy ra ở thận và các bộ phận khác của đường tiết niệu.

Ở hầu hết mọi người, các hợp chất này sau đó được thải trừ qua phân hoặc nước tiểu. Tuy nhiên, ở những người nhạy cảm, chế độ ăn nhiều oxalat có liên quan đến việc tăng nguy cơ sỏi thận và các vấn đề sức khỏe khác.

Oxalat là một hợp chất hữu cơ được tìm thấy nhiều loại rau lá xanh.

2. Oxalat có thể làm giảm sự hấp thụ khoáng chất

Một trong những mối quan tâm sức khỏe chính về oxalat là nó có thể liên kết với các khoáng chất trong ruột và ngăn cơ thể hấp thụ chúng.

Ví dụ, cải bó xôi chứa nhiều oxalat, sẽ ngăn cản việc hấp thụ nhiều canxi vào cơ thể. Ăn chất xơ và oxalat cùng nhau có thể cản trở sự hấp thụ chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là chỉ một số khoáng chất trong thực phẩm sẽ liên kết với oxalat.

3. Oxalat có thể góp phần gây ra sỏi thận

80% sỏi thận được tạo thành từ canxi oxalate

Thông thường, canxi và một lượng nhỏ oxalat có trong đường tiết niệu cùng lúc, nhưng chúng vẫn hòa tan và không gây ra vấn đề gì. Tuy nhiên, đôi khi chúng liên kết để tạo thành tinh thể.

Ở một số người, những tinh thể này có thể dẫn đến hình thành sỏi, đặc biệt là khi oxalat cao và lượng nước tiểu thấp. Những viên sỏi nhỏ không đáng ngại, nhưng những viên sỏi lớn có thể gây đau dữ dội, buồn nôn và tiểu ra máu khi chúng di chuyển qua đường tiết niệu.

Mặc dù có các loại sỏi thận khác, nhưng khoảng 80% được tạo thành từ canxi oxalat. Vì lý do này, những người đã có một đợt sỏi thận có thể được khuyên nên giảm thiểu tiêu thụ thực phẩm có nhiều oxalat.

Tuy nhiên, việc hạn chế oxalat không còn được khuyến cáo cho mọi người bị sỏi thận. Điều này là do một nửa lượng oxalat được tìm thấy trong nước tiểu là do cơ thể sản xuất chứ không phải được hấp thụ từ thức ăn.

Hầu hết các bác sĩ tiết niệu hiện nay chỉ định một chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt ít oxalat (dưới 100 miligam mỗi ngày) chỉ dành cho những bệnh nhân có lượng oxalat cao trong nước tiểu. Do đó, điều quan trọng là phải kiểm tra theo thời gian để tìm ra mức độ hạn chế là cần thiết.

4. Thực phẩm chứa oxalat không phải là xấu

Một số người cho rằng, không nên tiêu thụ thực phẩm giàu oxalat, vì chúng có thể có những tác động tiêu cực đến sức khỏe. Tuy nhiên, nó không đơn giản như vậy. Nhiều loại thực phẩm này tốt cho sức khỏe, chứa chất chống oxy hóa, chất xơ và các chất dinh dưỡng quan trọng khác. Do đó, hầu hết mọi người không nên ngừng ăn hoàn toàn các loại thực phẩm có hàm lượng oxalat cao.

5. Sự hấp thụ oxalate diễn ra ở ruột

Một số oxalat bạn ăn có thể bị vi khuẩn trong ruột phân hủy trước khi nó có thể liên kết với các khoáng chất. Một trong những vi khuẩn này là Oxalobacter formigenes, đã sử dụng oxalate làm nguồn năng lượng. Điều này làm giảm đáng kể lượng oxalate mà cơ thể bạn hấp thụ.

Tuy nhiên, một số người không có nhiều vi khuẩn này trong ruột (có thể do dùng thuốc kháng sinh làm giảm số lượng khuẩn lạc O. formigenes). Hơn nữa, các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người bị bệnh viêm ruột có nguy cơ phát triển sỏi thận cao hơn. Điều này một phần là do cơ thể không thể điều chỉnh lượng oxalat hấp thụ.

Tương tự, nồng độ oxalat tăng cao đã được tìm thấy trong nước tiểu của những người đã phẫu thuật cắt bỏ dạ dày hoặc các phẫu thuật khác làm thay đổi chức năng ruột. Như vậy, ở những người đã dùng thuốc kháng sinh hoặc bị rối loạn chức năng đường ruột có thể được hưởng lợi nhiều hơn từ chế độ ăn ít oxalat.

6.Thực phẩm nào giàu oxalat?

Thực phẩm giàu oxalat

Oxalat được tìm thấy trong hầu hết các loại thực vật, nhưng một số loại thực vật chứa một lượng rất cao trong khi những loại khác lại có rất ít.

Các loại thực phẩm chứa nhiều oxalat như: 

• Củ cải đường
• Rau chân vịt
• Củ cải
• Khoai lang
• Rau đại hoàng
• Socola
• Ca cao…

7.Cách thực hiện chế độ ăn ít oxalat

Những người được áp dụng chế độ ăn ít oxalat cho bệnh sỏi thận thường được hướng dẫn ăn ít hơn 50mg oxalat mỗi ngày.

Dưới đây là một số mẹo về cách tuân theo chế độ ăn ít oxalat:

• Giới hạn oxalat ở mức 50 mg mỗi ngày: Chọn nguồn động vật và thực vật giàu chất dinh dưỡng nhưng có ít oxalat.
• Luộc các loại rau giàu oxalat: Việc luộc rau có thể làm giảm hàm lượng oxalat từ 30% đến gần 90%, tùy thuộc vào loại rau.
• Uống nhiều nước: Mục tiêu tối thiểu là 2 lít mỗi ngày. Nếu bạn bị sỏi thận, hãy uống đủ để tạo ra ít nhất 2,5 lít nước tiểu mỗi ngày.
• Bổ sung đủ canxi: Canxi liên kết với oxalat trong ruột và làm giảm lượng cơ thể bạn hấp thụ, vì vậy hãy cố gắng bổ sung 800–1.200 mg canxi mỗi ngày.

Thực phẩm giàu canxi và ít oxalat bao gồm:

• Phô mai
• Sữa chua nguyên chất
• Cá hộp có xương

8.Bạn có nên tránh các thực phẩm giàu oxalat?

Những người có xu hướng hình thành sỏi thận có thể được hưởng lợi từ chế độ ăn ít oxalat. Tuy nhiên, những người khỏe mạnh đang cố gắng giữ sức khỏe không cần phải tránh thực phẩm giàu dinh dưỡng chỉ vì chúng có nhiều oxalat.

Oxalat đơn giản không phải là chất dinh dưỡng đáng quan tâm đối với hầu hết mọi người.

Mời độc giả xem thêm video: