Thuốc hoặc thực phẩm chức năng có loại dạng viên nang mềm được gọi là “dầu cá”. Hiện nay có 2 loại: dầu cá chứa vitamin tan trong dầu là vitamin A (hoặc chứa vitamin A và D) và dầu cá chứa axít béo là omega-3 (có khi chứa thêm omega-6). Có một số người bị khô mắt do thiếu vitamin A được chỉ định dùng thuốc chứa vitamin này.
Một độc giả nữ đã viết thư hỏi: “Em làm việc với máy tính nhiều nên mắt hay bị khô. Em nghe nói bổ sung omega-3 sẽ cải thiện được tình trạng khô mắt nên em đã mua về uống. Em uống tới nay cũng được hai tháng rồi. Cho em hỏi cách bổ sung omega-3 như vậy có đúng không? Dùng lâu dài có tác dụng phụ gì không?”. Xin có đôi điều trình bày như sau:
Tình trạng khô mắt?
Để có biện pháp điều trị khô mắt thích hợp nhất, ta nên đến khám tại chuyên khoa mắt để được bác sĩ tư vấn trực tiếp.
Mắt chúng ta luôn tiết ra nước mắt tạo thành lớp phim mỏng bảo vệ mắt. Phim nước mắt có tác dụng làm ẩm bề mặt giác mạc, kết mạc, bôi trơn mi mắt, cung cấp dinh dưỡng và dưỡng khí cho tế bào biểu mô đồng thời có vai trò miễn dịch giúp ức chế sự phát triển của các mầm bệnh. Khô mắt là tình trạng có sự tổn thương lớp phim nước mắt do sự giảm tiết nước mắt hoặc tăng sự bốc hơi nước mắt quá đáng (có bệnh nhân nước mắt chảy ròng ròng nhưng vẫn bị khô mắt do bị bốc hơi quá nhiều), gây tổn hại bề mặt nhãn cầu và tạo ra một sự rất khó chịu cho mắt. Dấu hiệu khi bệnh khô mắt thường gặp là khó chịu, cảm giác khô, rát bỏng, người bệnh như thấy có dị vật, hạt sạn trong mắt, nhìn khi mờ khi tỏ, có khi sợ ánh sáng…
Để trị khô mắt người ta thường dùng thuốc nhỏ mắt gọi là “nước mắt nhân tạo”. Trong thuốc là nước mắt nhân tạo, ngoài chứa nước muối sinh lý NaCl 0,9%, còn chứa thêm chất làm tăng độ nhầy để giúp thuốc giữ lâu trong mắt và một số chất bổ dưỡng khác. Các chất tăng độ nhầy gọi chung là hydrogel giúp nước mắt nhân tạo lưu giữ lâu hơn trên bề mặt nhãn cầu, gồm có: hydroxypropyl methylcellulose (HPMC); carboxy methylcellulose (CMC); povidone; polyethylene glycol; hyaluronic axít… Thông thường, bác sĩ có thể dùng nước mắt nhân tạo từ 30 phút đến 1 giờ/lần trong ngày để trị khô mắt, và có lời khuyên nên sống và làm việc trong môi trường có nhiệt độ thấp để chống nước mắt không bị bay hơi.
Omega-3 là chất béo, thực chất là một axít béo không no chứa một nối đôi có tên là axít omega-3 (còn gọi tên thông dụng là axít oleic) có nhiều trong mỡ một số loại cá ở vùng biển lạnh và sâu là cá tuna, cá salmon. Chất béo chứa một nối đôi như: axít omega-3 được xem là tốt cho tim mạch do dùng nó sẽ làm giảm cholesterol xấu trong máu xuống mà không ảnh hưởng đến cholesterol tốt (trong khi nhiều chất béo khác lại giảm lượng cholesterol tốt trong máu xuống). Còn đối với mắt, bổ sung omega-3 để cải thiện được tình trạng khô mắt như nhiều người đã dùng là không đúng. Có trường hợp bị khô mắt do thiếu vitamin A thì bắt buộc bổ sung vitamin A, chứ hiện nay hoàn toàn không có việc bổ sung axít omega-3 để trị rối loạn về mắt. Để có biện pháp điều trị khô mắt thích hợp nhất, ta nên đến khám tại chuyên khoa mắt để được bác sĩ tư vấn trực tiếp. Bác sĩ khám trực tiếp sẽ cho biết tình trạng khô mắt như thế nào và cho dùng thuốc thật đúng. Omega-3 được dùng với dạng thực phẩm chức năng (nhiều người gọi chế phẩm là dầu cá), nếu dùng đúng liều và chế phẩm đảm bảo chất lượng dùng trong vài tháng thì không lo về tác dụng phụ.
Để bảo vệ mắt khi làm việc thường xuyên với máy vi tính, ta nên:
Cho mắt nghỉ ngơi sau mỗi 30 phút làm việc (bằng cách nhìn vào vật khác ở xa mà không phải nhìn màn hình hoặc nhắm mắt thư giãn). Lưu ý, chớp mắt thường xuyên hơn khi đang làm việc để mắt khỏi khô.
Giảm ánh sáng và sự chiếu sáng của màn hình bằng cách dùng màn chắn ánh sáng hoặc đeo kính bảo vệ mắt. Điều chỉnh ánh sáng trong phòng để tránh phản chiếu lên màn hình.
Bố trí bàn làm việc có máy vi tính hợp lý, để vị trí màn hình cách mắt từ 50 - 60 cm.
PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC
