Thống kê của Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) cho thấy, mỗi năm Việt Nam nhập khẩu khoảng 70.000 đến hơn 116.000 tấn thành phẩm hóa chất BVTV. Việc sử dụng thuốc BVTV và phân bón hóa học để phòng trừ sâu hại, dịch bệnh, bảo vệ mùa màng là cần thiết. Tuy nhiên, một thực tế cho thấy việc sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu bất hợp lý trong trồng trọt cùng với việc không kiểm soát tình hình xả thải trong chăn nuôi hiện nay đang khiến môi trường ở khu vực nông thôn bị đe dọa nghiêm trọng.
Nguyên nhân do đâu?
Theo ông Đinh Vũ Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường, Bộ NN&PTNT, Việt Nam là nước có khí hậu nóng và ẩm nên rất thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, đây cũng chính là điều kiện nảy sinh và phát triển sâu bệnh, cỏ dại gây hại mùa màng. Mặc dù vậy, tình trạng sử dụng phân bón không hợp lý về chủng loại, liều lượng, thời gian và phương thức bón cho cây trồng đang gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường. Đặc biệt, việc lạm dụng phân bón vô cơ trong thời gian gần đây khiến đất đai bị chai cứng, giữ nước kém và độ màu mỡ của đất giảm. Bình quân tổng lượng phân bón vô cơ các loại sử dụng vào khoảng 2,4 triệu tấn/năm, mỗi năm thải ra môi trường khoảng 240 tấn bao bì, vỏ hộp các loại và phần lớn không thu gom mà vứt bừa bãi ra đồng ruộng. Lượng bao bì này không được thu gom đã gây ô nhiễm nguồn nước, không khí, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái và là nguy cơ đe dọa sức khỏe cộng đồng.
Thói quen xả thải bừa bãi của người sử dụng thuốc BVTV gây ô nhiễm môi trường.
Bên cạnh đó, trong lĩnh vực chăn nuôi, hiện cả nước tồn tại gần 35.000 điểm giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ, phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của cơ quan quản lý, chỉ có 35,8% trong số đó được kiểm soát. Trong khi đó, khối lượng chất thải rắn của vật nuôi khoảng hơn 82 triệu tấn/năm, nhưng chỉ khoảng 60% số chất thải được xử lý, còn lại thường được xả trực tiếp ra môi trường.
Trong lĩnh vực thủy sản, đa số vùng nuôi không có hệ thống xử lý nước và chất thải, việc kiểm soát môi trường nước và ao nuôi còn nhiều bất cập, dẫn đến lượng chất thải gây ô nhiễm từ ao nuôi rất lớn, hầu hết lượng chất thải này chưa được xử lý triệt để trước khi thải ra ngoài, gây ảnh hưởng lớn đến môi trường khu vực và ảnh hưởng ngược trở lại vùng nuôi trồng thủy sản.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường thẳng thắn thừa nhận, nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức, trách nhiệm của người sản xuất về bảo vệ môi trường còn thấp; đầu tư cho bảo vệ môi trường chưa đúng mức. Việc thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường chưa nghiêm; công tác thanh, kiểm tra môi trường chưa được chú trọng, bộ máy quản lý còn bất cập, phần lớn chỉ có cán bộ kiêm nhiệm. Bên cạnh đó, tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới còn nhiều nội dung chưa phù hợp với điều kiện của các vùng, miền hoặc chưa cụ thể....
Giải pháp nào để giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong nông nghiệp?
Cũng theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, chúng ta phải luôn xác định bảo vệ môi trường nông nghiệp nông thôn là một công việc lâu dài, phải làm công phu, bền bỉ, cần được thực hiện một cách đồng bộ giữa các cấp, các ngành, phối hợp chặt chẽ với người dân thông qua công tác tuyên truyền, phổ biến. Vì vậy, nhằm vận động người sản xuất và người tiêu dùng nâng cao nhận thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường; thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Về vấn đề này, Bộ NN&PTNT vừa có văn bản yêu cầu các đơn vị trong ngành triển khai các biện pháp cấp bách nhằm giảm thiểu và tiến tới ngăn chặn gia tăng ô nhiễm, suy thoái môi trường trong các lĩnh vực nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đồng thời yêu cầu các đơn vị tăng cường áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác tiên tiến, từng bước giảm thiểu sử dụng thuốc BVTV, tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật khi sử dụng thuốc BVTV. Tiến hành thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về sản xuất, kinh doanh, sử dụng thuốc BVTV. Cùng đó, đẩy mạnh ứng dụng và chuyển giao công nghệ xử lý chất thải trong giết mổ, sơ chế và chế biến động vật, sản phẩm động vật. Hướng dẫn, kiểm tra giám sát việc thực hiện quản lý chất lượng thức ăn, chất xử lý cải tạo môi trường, điều kiện sản xuất kinh doanh giống và chất lượng giống thủy sản. Kiểm soát chất lượng nước cấp, nước thải và chất thải trong nuôi trồng thủy sản nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường... Tổ chức thường xuyên các lớp tập huấn cho cán bộ làm công tác bảo vệ môi trường trong nông nghiệp, nông thôn. Trong khâu xét duyệt, thẩm định đến triển khai thực hiện và vận hành dự án phải rà soát thật kỹ báo cáo đánh giá tác động môi trường, nhất là các dự án lớn có nguy cơ cao tác động xấu đến môi trường để có biện pháp điều chỉnh kịp thời.
Hy vọng những giải pháp bảo vệ môi trường nêu trên, cùng với sự vào cuộc quyết liệt của ngành nông nghiệp và sự chung tay góp sức của chính quyền địa phương sẽ góp phần cải thiện chất lượng môi trường cuộc sống cũng như chất lượng môi trường trong nông nghiệp nông thôn, giúp nông thôn cả nước ngày càng trong sạch, tạo nền tảng vững chắc cho ngành nông nghiệp phát triển bền vững.