Nhưng, phía sau những điệu diễn thuần thục ấy là sự nhọc nhằn lẫn những thú vị của các cao thủ luyện khỉ cùng những câu chuyện chỉ có ở “đảo Tôn Ngộ Không”- Đảo Khỉ (Nha Trang, Khánh Hòa).
Mê khỉ để... luyện khỉ
Khi nhìn từ trên cao xuống, đảo Tôn Ngộ Không (còn gọi là Đảo Khỉ) như một mũi lao nhọn. Hiện nay, Đảo Khỉ có hơn 1.200 con khỉ sống tự nhiên tại đây. Trong số này có 20 chú khỉ được các nhà nghiên cứu đánh giá thông minh bậc nhất Đông Nam Á và có nhiều nét tương đồng với con người trong kiểu nghĩ suy và hành động, rất cần được bảo tồn cẩn thận.
Trải qua thời gian, đàn khỉ ngày càng trở nên thân thiện với con người, ít phá phách hơn. Khỉ có thể nhảy lên cho người ôm, bế là chuyện không còn lạ ở Đảo Khỉ. Sự thân thiện đó cũng một phần nhờ các huấn luyện khỉ ở đảo này.
Huấn luyện viên biểu diễn cùng các chú khỉ tinh khôn trên đảo Tôn Ngộ Không.
Một trong những cao thủ để lại cho tôi nhiều ấn tượng nhất là Nguyễn Quốc Hùng. Hùng có niềm đam mê huấn luyện thú, đặc biệt là khỉ từ khi còn bé. Thế nên đến nay, hầu như tất cả các trò khỉ có thể diễn được anh đều có thể huấn luyện cả. Những chú khỉ khó tính nhất, ma mãnh nhất cũng chịu khuất phục dưới các chiêu điệu nghệ của Hùng để diễn trò cho khách xem.
Hùng kể rằng: Khỉ có sức khỏe rất dẻo dai lại dễ dỗi hờn. Ngay từ nhỏ tôi đã rất yêu động vật và luôn coi chúng như những người bạn, như một thành viên trong gia đình. Tuy là vật nhưng chúng cũng có tình cảm nên có gần gũi nó, cùng ăn, cùng ngủ với nó mới hiểu hết được tính cách, tình cảm của nó. Sau này, phát hiện ra loài khỉ, nhất là khỉ sinh trưởng trong tự nhiên rất tinh khôn nên tôi đam mê nghiên cứu sức khỏe và huấn luyện khỉ từ khi nào cũng không hay. Hồi mới làm quen với khỉ rất cực khổ. Phải dùng mồi ăn để nhử trước, nhử cho chúng quen thân và sẵn sàng bên cạnh mình. Phải thật quen thì mới nên bắt tay vào huấn luyện nó.
Có lần thấy một con khỉ chúa sau vài lần “làm quen”, mời khỉ uống bia, ăn uống đậu phộng tưởng đã thân thiết có thể uốn nắn nó làm trò này, trò kia nên Hùng cưng nựng. Nhưng không ngờ, khi huấn luyện đến một động tác khó, con khỉ này đã nổi giận nhe răng nanh cắn vào cánh tay phải trầy xước luôn. Sau này thì những người huấn luyện khỉ như Hùng cẩn trọng hơn.
Trong các động tác và trò diễn của khỉ thì trò khỉ chơi bóng rổ và học bài, cùng nhau giã gạo là khó nhất. Hùng bộc bạch: Mình phải kiên trì. Đối với nhiều trò khó này thì phải huấn luyện khỉ từ khi còn nhỏ. Vừa kết hợp dùng thức ăn, dùng lời nói nhẹ nhàng để huấn luyện chúng. Tuy nhiên, có những lúc cần dùng đến kỷ luật nghiêm khắc thì chúng mới biết sợ.
Có lần con khỉ tinh ranh rất nhiều lần đã diễn thành công các trò khỉ học bài, khỉ giã gạo... nhưng khi thấy Hùng lơ là không áp dụng biện pháp xử phạt như: đứng 2 chân ngoài nắng, tập tạ 1 tiếng là chú khỉ này liền lơ đễnh việc tập luyện ngay.
Khi được thuần thục, khỉ lại diễn các trò chơi điệu nghệ. Thậm chí, chúng còn có những hành động khôn ngoan để xử lý tình huống đến bất ngờ. Ban đầu khi chưa hiểu ý của nhau thì Hùng phải dùng các cử chỉ, động tác. Ví dụ vẫy tay lên thì khỉ nhảy người lên, cúi chào thì cúi chào theo. Sau này, cao thủ hơn là Hùng có thể dùng ánh mắt sắc thái để điều khiển khỉ.
Một trong những nữ cao thủ luyện khỉ hiểu cặn kẽ tâm lý lẫn các diễn biến sức khỏe của khỉ ở đảo Tôn Ngộ Không là Nguyễn Thu Thảo. Chị Thảo tiết lộ: Khỉ cũng rất thích vui nhộn. Những ngày huấn luyện đầu tiên phải mở nhạc vui nhộn cho nó nghe, dỗ dành nó và cho nó ăn thật nhiều. Khi nó thích vui, ghiền món ăn ngon của mình rồi thì bắt nó cùng mình khổ luyện. Nếu không có khổ luyện thì không có ăn. Tâm lý của khỉ khi ấy sẽ luôn thường trực như vậy nên điều khiển chúng không còn là điều nan giải nữa.
Chỉ một số chú khỉ tinh khôn nhất được lựa chọn đưa vào nuôi nhốt và huấn luyện, chăm sóc còn phần lớn chúng đều sống ngoài tự nhiên. Huấn luyện khỉ Nguyễn Văn Trường cũng kể thêm: Khỉ có trí thông minh nhưng cũng có sự cảnh giác và rất cứng đầu. Muốn thuần thục được chúng phải có biện pháp mềm dẻo, dỗ dành nữa. Có chú khỉ quát mãi vẫn kiên quyết không học các động tác làm xiếc. Nhưng khi ngồi bên cạnh dỗ dành là chúng diễn ngay, diễn một cách hào hứng.
Đặc biệt, nhiều huấn luyện viên lẫn khách du lịch chung niềm cảm động khi tận mắt chứng kiến có người chơi thể thao ngoài đảo không may té ngã chảy máu, khỉ đi hái lá mang về và nước từ hai hốc mắt chúng chảy ra. Chị Võ Thị Mỹ - người được khỉ cho lá thuốc kể: Giữa năm 2019, ra đảo chơi, bị ngã đau điếng. Đang loay hoay xử lý vết thương thì ngỡ ngàng thấy chú khỉ lúc mình cho ăn ngậm trên miệng mấy cành lá đến thả trước mặt mình. Lá cây ấy rất hiệu nghiệm, nhai ra đắp vào cầm máu và hết đau dần ngay.
Nhiều năm tiếp xúc nghiên cứu khỉ, TS. Ron P.Marchand (bên phải) chứng minh khỉ cũng nhiễm sốt rét như người.
Thân thiện và tinh khôn
Ngoài những chú khỉ được thuần dưỡng, huấn luyện diễn xiếc thì có nhiều chú khỉ tự nhiên ở Đảo Khỉ có nhiều trò khiến cho du khách cũng bất ngờ. Chị Lê Thị Hạnh ngỡ ngàng cho bết: Có bịch đậu phộng bỏ trong túi quần, tôi tung ra cho khỉ ăn hết rồi. Nhưng vừa đi dạo được một đoạn, bất ngờ từ trong bụi, 2 con khỉ khác lao ra nhanh như cắt. 1 con chặn đường còn con kia nhảy lên móc túi quần lấy hết đồ đạc luôn. Xem kỹ thấy toàn tiền và giấy tờ, không ăn được nên nó mang trả lại.
Ông Nguyễn Văn Minh thì mấy lần đến Đảo Khỉ khám phá đều bị khỉ đến... uống trộm bia. Ông Minh kể: Có những hôm tôi đến Đảo Khỉ chơi, vừa khui ra lon bia để trên bàn, ngồi ngắm cảnh có 5 phút thì thấy bia trong lon chẳng còn giọt nào nữa. Hóa ra một chú khỉ tinh ranh đã lén đến sau lưng và nhoài người lên lấy trộm bia của tôi để uống, sau đó còn ranh mãnh trả lon lại.
Nhiều nhân viên ở đảo Khỉ cho biết: Có nhiều khách đang cầm gói kẹo trên tay, vừa đi vừa nói chuyện bỗng nghe tiếng động lạ vèo qua trước mặt là mất gói kẹo ngay. Trên hòn đảo rộng mênh mông này, ngoài những chú khỉ ra các khoảnh đất trống để dạo chơi với khách thì khỉ còn ẩn nấp khắp nơi để “chôm” đồ ăn của khách. Ngày nghỉ, lễ chính là ngày chúng “chôm” được nhiều chiến lợi phẩm nhất. Anh Trần Đức Minh - Công ty du lịch Minh Hải kể: Nhiều lần tôi đưa đoàn khách đến Đảo Khỉ, thấy khỉ thân thiện quá nên vẫy vài chú khỉ đực lại uống bia. Chúng chạy lại ngồi ăn uống như thường. Sau đó, một chú khỉ say lắc lư vừa đi vừa nhe răng cười, rất dễ thương. Có nhiều chú khỉ còn láu cá khi thấy các khách tham quan nữ thì nhào đến bắt tay và cứ đi theo mãi mới chịu thôi.
Đàn khỉ thân thiện trước động Hoa Quả Sơn.
Theo các nhân viên quản lý Đảo Khỉ thì: Khu vực nhà hàng được “cảnh giới” nghiêm ngặt nên khỉ không dám bén mảng đến. Bởi vậy nên khách không muốn tiếp xúc với khỉ hoặc tránh bị làm phiền thì cứ đến nhà hàng. Vậy nhưng, hầu hết khách đến khám phá sự thông minh của hàng ngàn con khỉ này đều muốn được vui đùa và cho chúng diễn hết các trò của mình. Các khu khác thì khỉ vừa muốn trêu vừa muốn được khách cho món quà.
Có những nỗi giận hờn vu vơ của nhiều chú khỉ trên đảo này cũng khiến khách có những giây phút thư giãn tuyệt vời. Chị Trần Thị Mỹ Hà mấy lần đến Đảo Khỉ khám phá nhưng vẫn có cảm giác háo hức. Chị bảo: Lần trước đến Đảo Khỉ cùng gia đình, khi thấy có chú khỉ đến xin ăn nem chua và uống bia liền cho đồ rồi đuổi nó đi nhưng khỉ giận không lấy. Khi mình chạy theo đưa cho nó, nó vẫn không lấy mà nhảy một bài nhảy rất độc đáo cho mình xem xong mới nhận đồ ăn và bia.
Khi những chú khỉ tinh khôn trên đảo già yếu hoặc bị nạn cũng được chăm sóc, cứu chữa tận tình. Nhiều khỉ còn phục vụ đắc lực cho các nhà khoa học nghiên cứu cơ chế lây truyền bệnh. Làm việc cho Văn phòng Ủy ban Y tế Hà Lan - Việt Nam (MCNV) tại Nha Trang (Khánh Hòa) trong nhiều năm qua, từ việc nghiên cứu cơ thể khỉ, TS. Ron P.Marchand đã chứng minh được các loại vượn, đười ươi, khỉ cũng sẽ nhiễm sốt rét y như người nếu bị các loại muỗi độc chích đốt. Thế là thuốc cho người cũng có thể giúp những loài linh trưởng đang cần bảo tồn ở Việt Nam mà theo TS. Ron P.Marchand, có tới hàng trăm con vượn, khỉ chết mỗi năm do sốt rét mà bác sĩ thú y không biết.
Hiện nay, Đảo Khỉ đã có nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo được xây dựng phục vụ khỉ như Hoa Quả Sơn, Tây Du Ký, Động Tình Tứ, Công viên hoa được làm từ rác tái chế... Tại hòn đảo còn mang nhiều nét hoang sơ này còn có trò chơi đua xe công thức F16, lặn biển, moto nước, dù bay.