Còn nhớ trong một buổi sáng cuối đông mấy năm trước, khi ngoài trời lất phất những hạt mưa bay, bà hẹn tôi trong một quán cafe được bài trí như ở thời kì bao cấp và điều đó đã làm nền cho câu chuyện giữa chúng tôi về những nốt thăng trầm trong cuộc đời hoạt động nghệ thuật cũng như cuộc sống riêng tư của người nghệ sĩ nổi danh với vai diễn Thị Nở. Thời điểm ấy, nghệ sĩ Bùi Cường - người đóng vai Chí Phèo cũng mới qua đời, nhiều phóng viên đã tìm đến hỏi suy nghĩ và những kỷ niệm của bà khi người bạn diễn đã sang thế giới bên kia. Ngẫm từ câu chuyện ấy, bà bảo: “Bây giờ, Bùi Cường mất thì người ta đến hỏi Đức Lưu, thế khi Đức Lưu mất thì người ta sẽ hỏi ai đây?”. Nói rồi, bà chiêm nghiệm: “Đúng là con người không thể tránh được số mệnh, ai rồi cũng phải ra đi, nhưng điều quan trọng là hôm nay chúng ta sống làm được việc gì có ích cho xã hội”.
NSƯT Đức Lưu (người ngồi hàng đầu bên trái) tham gia từ thiện tại huyện Lục Yên, Yên Bái cuối năm 2019
Chính vì cái quan niệm ấy mà trước ngày chồng mất, bà thường mở nhạc của nhà Phật cho ông nghe. Tiếng tụng kinh, gõ mõ cũng ngấm vào con người bà. Khi ông qua đời, bà đi theo đạo Phật và những triết lý của tôn giáo này trở thành cách bà ứng xử với cuộc sống. Trong gia đình thì giữ hòa khí, bao dung; ngoài xã hội thì quan tâm, sẻ chia với nhiều hoàn cảnh bất hạnh. Bà không đòi hỏi, yêu cầu các con phải lơ là công việc vì mình. Bản thân bà cũng không phải mẫu người ngồi đó để nhìn tuổi già đi qua, gặm nhấm nỗi cô đơn.
Hiện nay, với số tiền lương hưu 6 triệu đồng cùng với số tiền có được từ cổ phần đóng góp tại Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, NSƯT Đức Lưu đang âm thầm với hành trình làm từ thiện tại các bản làng xa xôi, vùng cao, vùng biên giới đặc biệt khó khăn trên cả nước. Bà bảo, bản thân tôi biết rằng nhu cầu sống của mình như thế nào là đủ, gạt bỏ những tham sân si ở đời và bằng lòng với cuộc sống hiện tại. Trong cuộc đời, tôi đã đi nhiều nơi có cơ hội nhìn thấy thiếu thốn của những mảnh đời bất hạnh, khó khăn.
Trong những dịp Rằm tháng Tám, đại lễ Vu Lan báo hiếu, bà lại kêu gọi nhiều nhà hảo tâm cùng tài trợ tiền, quà, bánh, hiện vật cho những trẻ em nghèo người dân tộc thiểu số ở các vùng cao như Mù Cang Chải, Văn Chấn, Nghĩa Lộ hay đồng bào Chứt ở Hà Tĩnh... Trong năm 2015, bà đã đi từ thiện ở đường mòn Hồ Chí Minh cho 5 trường nội trú trong 3 ngày, 3 đêm. Tháng 4/2019, bà cùng Trung tâm Thiện nguyện Nối vòng tay lớn đã đến thăm và trao quà từ thiện cho các em học sinh Liên trường Hà Trì, tỉnh Cao Bằng. Rồi những ngày đầu tháng 6/2019, bà đã tham gia chương trình từ thiện cùng Trung tâm Thiện nguyện Nối vòng tay lớn thăm trại trẻ mồ côi tại chùa Thịnh Đại, tỉnh Hà Nam và Trung tâm Chữ thập đỏ tỉnh Hải Dương... Hoặc những ngày cuối năm ngoái, bà với tư cách phó đoàn thiện nguyện “Nối vòng tay lớn” của Hà Nội phối hợp cùng Hội nữ chiến sĩ Trường Sơn tỉnh Yên Bái và một số nhà tài trợ đã ủng hộ cho các cháu học sinh Trường Phổ thông Nội trú, Trung học Cơ sở huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái. Mặc dù hôm ấy thời tiết mưa rét nhưng với tinh thần tất cả vì các cháu học sinh người dân tộc thiểu số có hoàn cảnh khó khăn, đoàn đã vượt lên một chặng đường dài gần 300km để đến và trao quà là những bộ quần áo rét, chăn ấm, chai nước mắm, thùng bánh kẹo, thùng sách chuyện mầm non. Món quà của đoàn tuy rất nhỏ nhưng cũng đủ trang trải cho các cháu học sinh dân tộc của trường nội trú về trang phục và sinh hoạt trong dịp Tết. Điều đáng nói, lúc ấy, NSƯT Đức Lưu vừa trải qua một cuộc phẫu thuật cắt ruột thừa, sức khỏe vẫn còn yếu nhưng bà vẫn cố gắng đi cùng đoàn để đến với các cháu học sinh và các thầy cô giáo.
Ở cái tuổi “gần đất xa trời”, tất nhiên NSƯT Đức Lưu sẽ không tránh khỏi những cơn đau ốm cảm sốt nhưng hễ cứ ai nhắc đến việc đi làm việc phúc đức, thiện tâm là bà sẵn sàng xách túi lên đường không ngại tuổi tác, không ngại đường sá xa xôi. Và người nghệ sĩ ấy vẫn quan niệm rằng chết không phải là hết mà là đi về một thế giới khác. Bà không hề cảm thấy lo sợ khi tuổi già ngày càng đến gần, bà đã chuẩn bị tinh thần sẵn sàng đón nhận nó vì đó là quy luật của cuộc sống. Nhưng bà cảm thấy tiếc quãng thời gian đang trôi qua và phải luôn chạy đua với từng giây phút còn lại của cuộc đời để làm những việc có ích.