Những lắp ghép ngoạn mục
Từ trước đến nay, nghệ thuật hội họa lẫn nhiếp ảnh nước ta không thiếu những vụ việc “đạo”, lắp ghép kỹ thuật vi tính vào tác phẩm khiến giới làm nghề và công chúng bức xúc. Liên tiếp những ngày gần đây, việc giả mạo tranh và lắp ghép ảnh tinh vi và ngoạn mục đã được phát hiện làm mọi người đều rất ngỡ ngàng, sửng sốt.
Trước tiên, cần phải hiểu việc chép tranh và đạo tranh như thế nào. Theo một chuyên gia, chép tranh là việc một họa sĩ (cũng có thể là thợ vẽ) vẽ lại một tác phẩm đã tồn tại trước đó nhưng không cùng một động cơ sáng tác với tác giả của tác phẩm ấy. Chép tranh hoặc chép y nguyên phong cách của người khác mà ký tên mình là “đạo” tranh, một hành vi mạo danh, phạm pháp. Về bản chất, chép tranh là hoạt động chính đáng nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội. Ngoài ra, chép tranh cũng là một bài tập cần thiết cho các họa sĩ trên đường tìm kiếm tiếng nói nghệ thuật riêng của mình.
Trong những ngày gần đây, tại Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Hà Nội lần thứ 5 - 2016, Ban Giám khảo đã trao Huy chương Vàng cho tác phẩm Họa sĩ Phan Kế An của tác giả Nguyễn Đắc Như. Tuy nhiên, bức ảnh này ngay sau đó đã khiến dư luận nổi đóa bởi nhiều người nhận thấy bức ảnh đã qua chỉnh sửa một cách vụng về, sai sự thật. Bị bại lộ, tác giả Nguyễn Đắc Như đã có thư gửi Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam xin rút toàn bộ ảnh triển lãm và ảnh đoạt giải của cuộc liên hoan. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn - thành viên Ban Giám khảo Liên hoan ảnh trên cho biết, nếu soi kỹ, tác phẩm Họa sĩ Phan Kế An có qua chỉnh sửa, một số chi tiết không hợp lý như những cái bút đằng sau bức tranh hay tóc hơi đậm, xử lý tóc không tinh tế.
Bức ảnh Họa sĩ Phan Kế An bị tước Huy chương Vàng vì lỗi chỉnh sửa, lắp ghép bằng phần mềm.
Câu chuyện trên chưa kịp lắng xuống thì ngay lập tức, ngày 15/7, họa sĩ Thành Chương đến tham quan triển lãm “Những bức tranh trở về từ châu Âu” tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.Hồ Chí Minh và họa sĩ Thành Chương đã rất sốc khi bức tranh Trừu tượng của ông sáng tác vào năm 1971-1972, vẽ chân dung bạn gái Kim Anh lại được ký tên tác giả Tạ Tỵ trong bộ sưu tập của ông Vũ Xuân Chung đang được triển lãm tại đây. Khi có phản ứng của họa sĩ Thành Chương về bức tranh Trừu tượng, đơn vị tổ chức triển lãm là Bảo tàng Mỹ thuật TP.Hồ Chí Minh đã vào cuộc làm rõ. Và mới đây, với bản gốc bức tranh Trừu tượng tìm được tại nhà họa sĩ Thành Chương và ông cung cấp cho báo giới, ông Trịnh Xuân Yên - Phó Giám đốc Bảo tàng TP. Hồ Chí Minh cho biết: “Đúng, tranh thật tên giả” (tức là bức tranh Trừu tượng ký tên Tạ Tỵ của nhà sưu tập Vũ Xuân Chung trong triển lãm là giả mạo, bức tranh thực chất do họa sĩ Thành Chương sáng tác - PV).
Giải quyết bằng cách nào?
Trong sự việc tác phẩm Họa sĩ Phan Kế An của nhà nhiếp ảnh Nguyễn Đắc Như tại Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Hà Nội lần thứ 5 - 2016, mới đây ông Vũ Quốc Khánh, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật cuộc thi thừa nhận lỗi thuộc về Ban Giám khảo đã chủ quan và không kiểm tra kỹ file gốc trước khi công bố tác giả đoạt giải. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn cũng không giấu giếm, thời điểm chấm thi bị khống chế về thời gian, Ban Giám khảo đã có sự nhầm lẫn, nhất là khi công nghệ photoshop ngày nay rất tinh vi. “Việc một tác phẩm ảnh có vấn đề vi phạm phụ thuộc vào vấn đề đạo đức của tác giả, bởi vì trước khi gửi ảnh dự thi, tác giả hiểu hơn ai hết về thể lệ nghiêm cấm những bức ảnh đã qua chỉnh sửa” - Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Văn chia sẻ. Và sau khi xem xét lại, Ban Giám khảo đã quyết định rút giải Vàng đối với tác phẩm Họa sĩ Phan Kế An của tác giả Nguyễn Đắc Như.
Đối với sự vụ Trừu tượng ký tên tác giả Tạ Tỵ nhưng thực chất được sáng tác bởi họa sĩ Thành Chương, lúc phát hiện “đứa con tinh thần” thuộc về người khác và bị đem ra triển lãm, họa sĩ Thành Chương đã phản ứng rất gay gắt, ông gọi việc làm này là “không thể tưởng tượng được”. Khó hiểu hơn nữa, từ lúc họa sĩ Thành Chương cho biết tác phẩm Trừu tượng do ông sáng tác, nhà sưu tập Vũ Xuân Chung - người đem 17 bức tranh được chứng thực bởi ông Jean - François Hubert (người Pháp) về Việt Nam triển lãm, ông Chung đã không lên tiếng phản bác hay thừa nhận... Trong diễn biến mới nhất, Bảo tàng Mỹ thuật TP.Hồ Chí Minh vừa lập Hội đồng thẩm định 17 bức tranh của nhà sưu tập Vũ Xuân Chung trưng bày tại Triển lãm Những bức tranh trở về châu Âu. Theo đó, 15/17 bức tranh là giả, 2 bức còn lại là mạo danh chữ ký tác giả (hoạ sĩ Sỹ Ngọc và Tạ Tỵ). 17 bức tranh này đã được cơ quan liên quan tạm giữ để phục vụ công tác điều tra.
Chủ nhân đích thực của Trừu tượng cho rằng, nếu cần thiết, họa sĩ Thành Chương sẽ làm đơn kiện chính thức đối với nơi đã làm giả tranh của ông và cung cấp cho nhà sưu tầm (tức ông Võ Xuân Chung - PV). Họa sĩ Thành Chương nghĩ rằng, ông cũng như mọi người cần phải làm trong sạch môi trường nghệ thuật vì hành động giả mạo tác phẩm là điều không thể chấp nhận.