Nơi sinh sản của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết trong nhà chủ yếu ở những chỗ chứa nước trong và sạch. Các biện pháp ngăn ngừa muỗi sinh sản thường khá đơn giản nếu quan tâm thực hiện thường xuyên, chủ yếu là phương pháp giảm nguồn. Tất cả các hộ gia đình đều có thể tiến hành xử lý được mà không cần có sự tư vấn, giúp đỡ từ người khác ở bên ngoài.
Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có hai loại là Aedes aegypti được gọi là muỗi vằn thường có tập tính sinh sản và đốt máu người trong nhà và Aedes albopictus được gọi là muỗi hổ châu Á thường có tập tính sinh sản và đốt máu người ở ngoài nhà. Nơi loài muỗi này sinh sản, đẻ trứng thường là những chỗ chứa nước tạm thời với nước sạch và trong. Ở các đô thị, thành phố có dân cư đông đúc; thủ phạm truyền bệnh sốt xuất huyết chủ yếu là loại muỗi vằn Aedes aegypti. Chúng thường sinh sản, đẻ trứng ở những nơi có thể tìm thấy ở trong nhà như lọ hoa, chậu cây, đế kỷ lót chậu cây, bẫy kiến bằng bát nước đặt dưới chân tủ chạn đựng thức ăn, khay hộc chứa nước thải của tủ lạnh... Trong những ngôi nhà trống bỏ hoang, điểm sinh sản của muỗi cũng được phát hiện ở bồn vệ sinh, bình xả bồn vệ sinh, đường thoát nước của nhà tắm và nhà bếp...
Để phòng chống bệnh sốt xuất huyết, cộng đồng người dân cần thực hiện các biện pháp đơn giản theo các nhà khoa học đã khuyến cáo trong khẩu hiệu hành động “không có bọ gậy, không có sốt xuất xuyết” hay “không có loăng quăng, không có sốt xuất huyết”. Bọ gậy và loăng quăng là ấu trùng muỗi được nở từ trứng, biện pháp giảm nguồn sinh sản của muỗi phải bắt đầu từ việc ngăn chặn chỗ muỗi có thể đẻ được trứng ở trong nhà vì không có trứng muỗi sẽ không có điều kiện phát triển thành ấu trùng muỗi. Một số biện pháp đơn giản, cụ thể mà người lớn trong gia đình có thể thực hiện được là tránh không nên đổ quá nhiều nước vào các bình hoa, chậu cây; thay nước và cọ rửa lọ hoa hàng tuần để làm sạch trứng muỗi bám vào thành bình trước khi đổ nước mới. Đồng thời có thể thả các hạt temephos và fenthion vào bình hoa và các nơi sinh sản tạm thời khác của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết ở trong nhà để diệt bọ gậy khi có một số trứng muỗi được nở tại đây. Temephos là một hợp chất phốt pho tổng hợp có tác dụng diệt ấu trùng muỗi và các loại côn trùng khác ở dưới nước rất cao nhưng có ưu điểm là độc tính đối với cá, chim, động vật và người rất thấp. Fenthion cũng là một hợp chất phốt pho hữu cơ có tác dụng diệt ấu trùng muỗi rất nhanh và hiệu quả lâu dài nhưng nhược điểm là có độc tính đối với người, động vật và chim thú khá nhiều nên phải cẩn thận khi dùng. Nếu không có sẵn hạt thuốc temephos, có thể dùng muối hoặc một chất dầu nổi hay dầu mỡ công nghiệp thả một lớp vào các bẫy kiến là bát nước đặt dưới chân tủ chạn đựng thức ăn để ngăn chặn muỗi đẻ trứng hoặc ấu trùng muỗi phát triển thành muỗi trưởng thành. Một vị trí sinh sản của muỗi truyền bệnh ở trong nhà ít được mọi người quan tâm là khay hộc chứa nước thải của tủ lạnh; vì vậy, định kỳ cần chú ý xử lý vệ sinh, cọ rửa, bỏ chất diệt ấu trùng muỗi vào.
Đối với các ngôi nhà trống bỏ hoang, các bồn vệ sinh và bẫy kiến bằng bát nước đặt dưới chân tủ chạn đựng thức ăn cần được đậy kín lại và các ống tràn của bình xả bồn vệ sinh cũng phải được bịt lại bằng vải để ngăn ngừa muỗi bay đến đẻ trứng. Trong trường hợp muốn có kết quả ngay có thể dùng các chất diệt ấu trùng muỗi khác có khả năng tiện lợi hơn như dầu, hóa chất diệt bọ gậy fenthion và chlorpyrifos, vi khuẩn diệt bọ gậy...
Xử lý điểm sinh sản của muỗi truyền bệnh ở trong nhà là một trong những biện pháp chủ động phòng ngừa sốt xuất huyết mà người lớn trong gia đình có thể thực hiện được một cách đơn giản, nhẹ nhàng nếu có ý thức tốt. Nên đi trước một bước “không có chỗ cho muỗi đẻ trứng sẽ không có bọ gậy và loăng quăng” trong phòng chống sốt xuất huyết.
TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh
